گزارش نیوساینتیست؛ چرا سراوان لرزید؟

•مفاهیم: تکتونیک صفحه‌ای چیست؟
بولتن نیوز ، بر اساس گزارش نیوساینتیست، 27 فروردین زمین‌لرزه‌ای به قدرت 7.8 ریشتر در عمق 82 کیلومتری سطح زمین در منطقه سراوان و خاش در استان سیستان و بلوچستان ایران رخ داد، جایی که به گفته سازمان زمین‌شناسی آمریکا صفحه عربستان به زیر صفحه اوراسیا رانده می‌شود.

شدت لرزه این زلزله به اندازه‌ای بود که از دهلی‌نو تا دبی احساس شد و دهها نفر در اثر تخریب خانه‌ها جان خود را از دست دادند. سازمان زمین شناسی آمریکا احتمال افزایش تعداد قربانیان به بیش از هزار نفر را 47 درصد تخمین زده‌است.

این صفحه که به منطقه فرورانشی مکران شهرت دارد برخی از بزرگترین و مرگبارترین زمین‌لرزه‌های خاورمیانه را رقم زده‌است. برای مثال در نوامبر سال 1945، زمین‌لرزه ای به قدرت هشت ریشتر در پاکستان سونامی در دریای عمان و دریای عرب ایجاد کرد که منجر به مرگ بیش از چهار‌هزار انسان شد.

بیل بارنهارت محقق سازمان زمین‌شناسی آمریکا در دنور می‌گوید با درنظرگرفتن این موضوع که زلزله‌های فرورانشی می‌توانند در عمق 700 کیلومتری زمین نیز رخ دهند، زمین‌لرزه خاش به احتمال زیاد در میان صفحه عربستان و نه در منطقه‌ای که دو صفحه به یکدیگر می‌رسند، رخ داده‌است. وی می‌گوید هنوز کاملا مشخص نشده‌است اما احتمالا این زمین‌لرزه به‌جای اینکه درطول صفحه و در محل ملاقات دو صفحه رخ داده‌باشد، در میان خود صفحه عربستان رخ داده‌است که این نوع لرزه با خمیده‌شدن صفحه فرورانشی با فرورفتن بیشتر در اعماق زمین در ارتباط است.

صفحه عربستان در سواحل پاکستان و در دهانه خلیج فارس سالانه 37 میلیمتر به سمت شمال کشیده می‌شود. این حرکت به پوسته اقیانوسی در زیر صفحه اوراسیا، که بیشترین بخش اروپا و آسیا را پوشانده‌است،‌ فشار وارد می‌کند.

در سمت غرب، در ایران و عراق رشته‌کوه‌های زاگرس،‌ نسخه‌ای کوچکتر از هیمالیا قرار گرفته است،‌ جایی که پوسته قاره‌ای صفحه عربستان با پوسته قاره‌ای صفحه اوراسیا برخورد می‌کند. در سمت شرق،‌ در هند و پاکستان مرز صفحه ای دیگری وجود دارد؛ صفحات هندوستان و ارواسیا در این منطقه به هم می‌رسند.

در نهم آوریل زمین‌لرزه‌ای ضعیف تر، با قدرت 6.3 درجه ریشتر بوشهر را لرزاند، زمین‌لرزه‌ای که به گفته سازمان زمین‌شناسی آمریکا ارتباطی با زمین‌لرزه روز‌ گذشته خاش نداشت. زمین‌لرزه بوشهر زلزله‌ای گسل‌محور بوده است، به این معنی که زمین در یک سمت گسل برروی سمت دیگر حرکتی عمودی و رو‌به‌بالا داشته است. کانون این زمین لرزه 89 کیلومتری بوشهر اعلام شده‌است.

در سال 2003 درحدود 26 هزار انسان در اثر وقوع زمین‌لرزه‌ای 6.6 ریشتری در شهر تاریخی بم جان خود را از دست دادند. این شهر در 650 کیلومتری شرق بوشهر و در سوی دیگر زاگرس واقع شده است. زمین‌لرزه بم زمین‌لرزه‌ای امتداد‌لغز بوده‌است،‌به این معنی که یک طرف گسل نسبت به دیگری حرکتی افقی داشته‌است، درست همان اتفاقی که در گسل سن‌آندریاس رخ می‌دهد.