نقش آموزشگاه های حرفه ای در صنعت نفت ایران

بولتن نیوز_ صفحه انرژی به نقل از شانا، ورود تکنولوژی های نوین به داخل کشور که با ظهور صنعت نفت سرعتی دو چندان گرفته بود، نیاز به آموزش را به یکی از نیازهای اساسی این صنعت مبدّل می کرد.

با خروشیدن نخستین چاه نفت خاورمیانه در مسجدسلیمان که در صبح­گاه پنجم خرداد سال 1287 ه.ش. رخ داد، دوره نوینی از تاریخ سرزمین ایران آغاز شد.

ورود تکنولوژی­های نوین به داخل کشور که با ظهور صنعت نفت سرعتی دو چندان گرفته بود، نیاز به آموزش را به یکی از نیازهای اساسی این صنعت مبدّل می کرد.

هر چند نهضت ورود علم و فناوری از چند دهه پیش از آن و با همت مردانی چون امیرکبیر آغاز شده بود، ولی صنعت نفت به عنوان صنعتی که تمام قد مبتنی بر فناوری های جدید بود، مبدأ و مبدع آموزش­ صنعتی در ایران به شمار می­ رود.

در چند دهه ابتدایی حضور و فعالیت صنعت نفت، آموزش­ ها بر پایه انتقال تجارب شخصی و دانش فردی از کارشناسان خارجی به افراد مستعد و علاقمند صورت می­ گرفت و دوره­ های آموزشی نیز نه به شکل جامع، بلکه به صورت موردی بر پا می ­شد و عملاً هیچ مؤسسه رسمی که وظیفه آموزش نیروی کار متبحر برای این صنعت را بر عهده داشته باشد، تاسیس نشده بود.

تا اینکه در سال 1337 ه.ش. با تاسیس نخستین آموزشگاه حرفه ­ای صنعت نفت تحت عنوان « Training school » در شهر آغاجاری، مدارس تخصصی صنعت نفت پا به عرصه وجود گذاشتند.

این مدارس موظف بودند نوجوانان مستعد را که دوره­ های اولیه تحصیلی را سپری کرده و آماده ورود به مقطع متوسطه بودند، بعد از برگزاری آزمون فنی و تخصصی جذب و پس از یک دوره سه یا دوساله به عنوان کارگران فنّی ماهر وارد صنعت نفت نمایند.

 رشته­ های تحصیلی این دانش­ آموزان نیز مبتنی بر نیازهای صنعت نفت تعریف و برگزار می­ شد و از رشته­ های برق و مکانیک گرفته تا رشته­ هایی همچون ابزار دقیق و ماشین افزار متغیّر بود. 

 هر دانش­ آموز موظف بود پیش از آنکه وارد رشته مورد علاقه خود شود، معادل یک نیم­سال تحصیلی با مبانی کار و صنعت آشنا شود و در همین مدّت به صورت مختصر با هر یک از رشته ­ها نیز آشنا می­ شد و بعد از آن می ­توانست رشته مورد نظر خود را برای ادامه دوره انتخاب نماید.

مدرسان دروس نظری و مربیان کارگاه­های فنّی نیز غالباً از بین کارشناسان متبحر صنعت نفت انتخاب می­ شدند و دانش­ آموز می­ توانست دغدغه­ های خود را در خصوص شغل آینده با این مربیان در میان بگذارد و با آشنایی و شناخت بیشتری نسبت به محیط کار وارد عرصه غیر آموزشی صنعت نفت شود.

 ایمنی و نظم دو مبحث اصلی صنعت است که همواره بر فضای آموزشگاه­ های حرفه­ ای حکمفرمایی می­ کرد و کمترین سهل­ انگاری دانش­ آموزان در این عرصه گناهی نابخشودنی به شمار می­آمد. 

 فارغ­ التحصیلان آموزشگاه­ های حرفه ­ای بلافاصله جذب صنعت نفت می ­شدند و پس از طی کردن ماه­ های ابتدایی اشتغال در کنار افراد با تجربه این صنعت، مبتنی بر آموزه ­های علمی و فنّی دوره آموزشگاه، به عنوان کارگران ماهر و فنّی عهده­ دار مسؤولیت­ های کاری مستقل می­ شدند.

گروهی از این دانش ­آموزان که علاقمند به ادامه تحصیل تا پایان مقطع متوسطه یا مقاطع بالاتر بودند، با ثبت­ نام در دوره ­های شبانه دبیرستان­ ها و هنرستان­ ها در کنار آموزش فنّی و اشتغال در صنعت نفت مدارج تحصیلی بالاتر را نیز طی کرده و تبدیل به کارشناسان متبحر این صنعت می­ شدند.

بعد از تاسیس آموزشگاه حرفه ­ای در شهر صنعتی آغاجاری، با فاصله زمانی اندک آموزشگاه­ های مشابهی نیز در دیگر شهرهای نفت­خیز جنوب نظیر اهواز، مسجدسلیمان و گچساران راه اندازی شد تا تأمین کننده نیاز روزافزون صنعت نفت به نیروی کار ماهر باشد.

راه اندازی هنرستان­ صنعت نفت که دانش­ آموزان را تا پایان مقطع متوسطه آموزش می­ داد و به عنوان تکنسین فنّی وارد محیط کار می­کرد و همچنین راه­ اندازی دانشکده صنعت نفت که موظف به تربیت کارشناسان رشته­ های مختلف این صنعت بود، گام­های بعدی در تکمیل پازل آموزش در این صنعت به شمار می­ رفت که تأمین کننده نیروی انسانی کارآمد برای پیشبرد کار در سطوح مختلف بود.

آموزشگاه ­های حرفه­ ای از زمان تأسیس نخستینِ آنها در سال 1337 ه.ش. تا زمان توقف فعالیت در سال 1373ه.ش. بیش از 5000 نفر نیروی ماهر و فنّی را وارد صنعت نفت کشور کرده­ اند که بخش مهمی از بدنه حرفه­ ای و کارشناسی این صنعت را در طول سالهای متمادی تشکیل داده ­است.

بخش مهمی از دانش ­آموختگان آموزشگاه­ های حرفه ­ای بعد از طی دوره خدمت تأثیرگذار خود در صنعت نفت به افتخار بازنشستگی نائل شده ­اند و بخش دیگری که هنوز در این صنعت مشغول به خدمت هستند عموماً در پست­های کلیدی عملیات فنّی در حال ادامه کار و انتقال تجربه و دانش به نیروهای تازه استخدام هستند.

 عدم راه ­اندازی مؤسسه­ ای جایگزین برای آموزشگاه ­های حرفه­ ای و کاهش روزافزون تعداد دانش­ آموختگان این آموزشگاه ­ها در سطح صنعت نفت کشور، مدیران ارشد بخش­های عملیاتی این صنعت که بسیاری از آنان خود دانش­ آموخته همین آموزشگاه ­ها می باشند را بر آن داشته است که با برنامه­ ریزی و ارائه طرح ­هایی برای بازگشایی این مدارس صنعتی به شکل نوین و همچنین برگزاری همایش­های توجیهی، تمهیدات برخورداری دوباره صنعت نفت از نیروهای آموزش ­دیده و کارآمد را فراهم نمایند.

بر همین اساس همایش تجلیل از ایثارگران و دانش ­آموختگان آموزشگاه­ های حرفه­ ای صنعت نفت با حضور مدیران ارشد منابع انسانی وزارت نفت، مدیران مناطق عملیاتی، خانواده شهدا و ایثارگران آموزشگاه های حرفه ای و عده کثیری از دانش آموختگان  در روز سه شنبه 8 اسفندماه جاری در اهواز برگزار می­ شود تا گامی مهم در راه بازگشایی این مراکز آموزش صنعتی تلقی شود.

دکتر کوروش پرویز