نقدی بر «دوشنبه فیلم»

مختصری راجع به «دوشنبه فیلم» :

«دوشنبه فیلم» نام سلسله جلساتی است که روزهای دوشنبه برخی هفته ها، توسط سازمان بسیج دانشجویی در مجتمع فرهنگی ۱۳ آبان(لانه جاسوسی) برگزار می شود و طی آن ضمن نمایش فیلم های سینمایی که غالبا در حال اکران هستند، نشست نقد و بررسی فیلم نیز با حضور منتقد ثابت جلسه یعنی مسعود فراستی و عوامل سازنده آن برگزار می شود. ( اینجا و اینجا و اینجا و اینجا و اینجا و اینجا و اینجا)

اولین باری که در این سلسله جلسات شرکت کردم چند ماه قبل بود که طی آن جلسه، فیلم خصوصی ساخته حسین فرحبخش به نمایش گذاشته شد. با خودم گفتم شاید این فیلم را به جهت حساسیت هایی که به وجود آورده بود نمایش داده اند. جلسه پر فراز و نشیب و نسبتا خوبی بود. اما گمان نمیکردم چنین روندی استمرار داشته باشد. در ادامه متوجه شدم سلسله جلساتی تحت عنوان «دوشنبه فیلم» شکل گرفته که قرار است روالش به همین صورت باشد. یعنی نمایش فیلم و نقد و بررسی آن با حضور عوامل سازنده. تا به حال فقط دو سه باری توانسته ام در این جلسات حضور پیدا کنم اما کم و بیش از طریق رسانه ها پیگیر اخبارش بوده ام.

نمیدانم… شاید اگر دوشنبه ای که گذشت را به نمایش و بررسی فیلم پذیرایی ساده ساخته مانی حقیقی اختصاص نمیدادند ممکن بود دست به قلم نشوم و نظراتم راجع به دوشنبه فیلم را برای خودم و احیانا دوستانی که با هم در این رابطه گپ میزنیم نگه دارم. اما وقتی که با خبر شدم این فیلم قرار است نمایش داده شود آمپرم چسبید(در ادامه مختصرا خواهم گفت چرا) و نم نم احساس کردم باید نظراتم را مطرح کنم. شاید جالب باشد که من حتی در جلسه مربوط به فیلم پذیرایی ساده حضور نداشتم! اما در مجموع شناخت و آشنایی ام از چنین برنامه ای و جو حاکم بر آن، به من جرات نوشتن می دهد.

و اما برویم سراغ بحث اصلی:

ممکن است به نگارنده این متن بگویید ” خب حالا چه گیریه؟! داره یه برنامه سر و شکل دار برگزار میشه دیگه. درش رو تخته کنن خوبه؟! "

درست می گویید… در یک شمای کلی با برنامه ای طرف هستیم که میتوان بابت برگزار شدنش به برگزارکنندگانش تبریک گفت. برنامه ای که نسبتا دارای سر و شکل است؛ روی روال افتاده و بازتابش را هم در رسانه ها می بینیم. این متن قصد ندارد زحمت های کشیده شده برای برگزاری چنین برنامه ای را از اساس زیر سوال ببرد. اما بیایید دست آوردهای دوشنبه فیلم را در دراز مدت مورد بررسی قرار دهیم. لابد وقتی بانی این برنامه سازمان بسیج دانشجویی باشد، هدف برای همه اعم از خودی و غیر خودی آشکار است. برگزاری این برنامه باید گامی باشد در جهت رسیدن به سینمای مطلوب انقلاب اسلامی. اما سوالاتی در میان مطرح می شود. دوشنبه فیلم تا چه حد توانسته در این مسیر گام بردارد و اساسا چنین حرکتی تا چه حد ظرفیت بهره برداری را داراست؟

آیا قرار است برگزارکنندگان دوشنبه فیلم ما را با یک جلسه تخصصی سینمایی روبرو کنند؟ خب با وجود برنامه تخصصی مثل هفت که از قضا منتقد ثابت آن هم مسعود فراستی است دیگر ضرورت برگزاری چنین جلسه ای چیست؟ خب آن دسته از دوستان که به طور تخصصی سینما را دنبال می کنند میتوانند بروند سینما؛ فیلم های روی پرده را ببینند و جمعه شبی در برنامه هفت شاهد نقد و بررسی آن باشند. آیا قرار است برگزار کنندگان دوشنبه فیلم با بازنمایی خلأها و نقصان های سینمای فعلی، طیف دانشجویان بسیجی و انقلابی را از ضرورت ورود به عرصه سینما آگاه کنند؟ مگر چنین آگاهی وجود ندارد؟ کدام دانشجوی بسیجی و انقلابی است که عرصه های فرهنگی و هنری را خاکریز فتح نشده انقلاب اسلامی نداند؟!  آیا هدف برگزار کنندگان دوشنبه فیلم، قرار دادن فیلمسازان در معرض نقد ها و تحلیل های طیف دانشجویان بسیجی و انقلابی است؟ مگر فیلمسازان از وجود چنین تفکر و نوع نگاهی آگاهی ندارند و برای اولین بار است که با چنین نقدهایی روبرو می شوند؟ آیا اگر کارگردانی که فیلمش مطلوب گفتمان انقلاب اسلامی نیست را در چنین جوی قرار دهیم او به یکباره متحول خواهد شد و در مسیر این گفتمان فیلم خواهد ساخت؟

شاید بتوان الگوریتم و فرمول برگزاری چنین جلسه ای را اینگونه ترسیم کرد:

نمایش فیلم + ورود به بحث توسط منتقد و سازندگان اثر که ممکن است پیش تر در جاهایی مثل برنامه هفت و سایر رسانه ها حرفهایشان را زده باشند + پرسش ها و نطق های حضار که گاهی به ورطه شعار دادن می افتند و زمینه ورود به حواشی را آماده می کنند + جواب های سازندگان که گاهی ممکن است به تحقیر مخاطب بیانجامد و حاشیه ها را دامن بزند.

البته شاید نتوان خرده آنچنانی گرفت به حضاری که گاهی حرفهای شعاری و آرمانگرایانه را در جلسه مطرح میکنند. شاید آنها حق دارند بعنوان مخاطبینی که به دنبال سینمای مطلوب خود می گردند و آن را نمی یابند به سطوح آمده و حرفهای دلشان را با ادبیاتی که گیرم آکنده از اصطلاحات سینمایی نباشد بیان کنند. و حتی شاید نتوان خرده گرفت به سازندگان اثر اگر در مقام جواب برآیند و دست به تحقیر فرد مقابل بزنند. سوال اینجاست که اساسا چرا باید عرصه را برای چنین گفتگوی فرسایشی فراهم نمود؟ حاصل این تقابل چیست؟ اگر چنین جلسه ای سالها به طور مستمر برگزار شود چه دست آوردی برای گفتمان انقلاب اسلامی خواهد داشت؟

نگارنده تصور می کند فرضا در مواجهه با فیلمی مثل پذیرایی ساده و فیلمسازش مانی حقیقی دیگر حرف خاصی برای گفتن باقی نمی ماند که بخواهیم برایش جلسه نقد و بررسی برگزار کنیم. نتیجه چنین جلسه ای از پیش مشخص است. برد با فیلمسازی است که حرفش را با فیلمش زده و اسبش را در مسیر خلوت و یک طرفه ای که از حضور رقیب خالی است حسابی تازانده. مانی حقیقی را فقط میتوان در چنین جلسه ای با سکوت نگاه کرد! آیا میتوان یقه او را گرفت که چرا در نبود نیروهای کاربلد انقلابی در در این مسیر ترکتازی کرده است؟! آیا پس از اتمام جلسه، مانی حقیقی بابت انتقادهای دوستان به فیلمسازی انقلابی تبدیل خواهد شد؟! طبیعی است که دیالوگ با چنین فیلمسازی به اینجا خواهد انجامید:

برگزارکنندگان دوشنبه فیلم باید یک بار دیگر هدف شان از برگزاری چنین جلسه ای را مورد بازنگری قرار داده و چیستی و چرایی این حرکت را به بررسی و بحث بگذارند. آیا دوشنبه فیلم قرار است در حد جلسه ای برای رایگان تماشا کردن فیلم های روی پرده و قرقره کردن نقدهای مطرح شده در رسانه های دیگر باقی بماند؟ آیا سازمان بسیج دانشجویی قرار است همچون فرهنگسراهای مختلفی که چنین جلساتی را برگزار می کنند عمل کند؟ آیا قرار است در این سلسله جلسات شاهد تکرار چرخه ای باشیم که طی آن مخاطبین فیلم ها را خواهند دید و از تطابق نداشتن آنها با آرمان های خود گله گی خواهند کرد؟ چنین چرخه ای ما را در مسیر "ما میتوانیم” قرار خواهد داد یا برعکس؟ دوشنبه فیلم قرار است برای پر کردن اوقات فراغت مخاطبین برگزار شود یا بناست به سهم خود زمینه پیوند دادن نیروهای انقلابی را به این عرصه فراهم کند؟ دوشنبه فیلم کدامیک از خانه های پازل سینمای انقلاب اسلامی را پر خواهد کرد؟ اینها سوالاتیست که باید برای آن جوابی داشت…

ممکن است برگزاری نشست نقد و بررسی برای موارد خاصی مثل فیلم "خصوصی” و "من مادر هستم” که نمایش آنها در جامعه با حاشیه هایی همراه شده است بتواند از حیث آگاهی بخشی، توجیه پذیر و دارای فوایدی باشد. اما شاید ادامه دادن این روند در طول سال آن هم برای مخاطب عامی که میتواند بلیط بخرد، فیلم را در سینما تماشا کرده و نقد و بررسی اش را در برنامه هفت یا مجلات و سایت های سینمایی بخواند آنچنان ضروری به نظر نرسد. خصوصا این که برگزار کننده آن سازمان بسیج دانشجویی است نه فرضا فرهنگسرای رسانه. نه اینکه برگزاری دوشنبه فیلم از اساس باطل باشد اما بسیج دانشجویی اگر قصد دارد در حوزه سینما فعالیت جدی داشته باشد قطعا راه های دیگری نیز پیش روی خود دارد که ممکن است در اولویت های بالاتری قرار گیرند. برگزاری این نشست ها شاید در کوتاه مدت هم برای مخاطبین هم برای برگزار کنندگان و هم برای سایت های خبری جالب باشد اما این سوال مطرح است که این حرکت در دراز مدت قرار است چه دست آوردی داشته باشد؟ در آخر میخواهم به نظر یکی از دوستانم اشاره کنم که برایم نوشته:

شاید بشود گفت پیشنهاد:

دوشنبه فیلم میتواند روندش را تغییر دهد. میتواند به جلسه ای تبدیل شود که فارغ از هیاهوی رسانه ای، جمعی از بچه های انقلابی که به طور جدی میخواهند وارد این عرصه شوند را گلچین کرده و برایشان نشست های تخصصی برگزار کند که لزوما هم توام با نمایش فیلم نیست. نشست هایی نه برای تبدیل شدن به خوراک تبلیغاتی بلکه برای بارور کردن استعدادهای بالقوه. حتی از نظر ریاضی و منطقی هم درست نیست که گمان کنیم خداوند تمام استعدادهای فیلمسازی را در اقلیتی که عرصه را به دست گرفته اند قرار داده است. حتما اتفاقی در این میان رخ داده که بالقوه های این گفتمان به بالفعل تبدیل نشده اند. بچه های انقلاب در حال شکستن مرزهای این انحصار هستند و حرکت هایی نظیر جشنواره عمار شاهد این ماجراست. اما کماکان در مسیر رسیدن به سینمای مطلوب این گفتمان راه طولانی در پیش است و مجهولات زیادی برای پاسخ گفتن وجود دارد(نظیر این). کاش چنین جلساتی تخصصی تر و در جهت رفع کردن این مجهولات و تسهیل روند ورود بچه های انقلاب به عرصه سینما شکل بگیرد. با هر اسمی و در هر روزی و با هر شکلی و در هر جایی که میخواهد تشکیل شود. کاش دوشنبه فیلم را بتوان در آینده ای نزدیک با نمایش آثار بچه های انقلابی که به طور جدی به عرصه سینمای داستانی وارد شده اند برگزار کرد… کاش سازمان بسیج دانشجویی اولویت اول خود را پرورش فیلمساز قرار دهد چرا که نیاز اصلی این جبهه در درجه اول نه منتقد و تحلیلگر بلکه فیلمساز است. فیلمساز و فیلمساز و فیلمساز… کاش شاهد تشکیل حلقه های چریکی فیلمسازان انقلابی باشیم. کاش دوشنبه ها به جای نمایش فیلمی مثل پذیرایی ساده، فیلم های تولید شده توسط همین حلقه های فیلمسازی چریکی به تماشا و نقد گذاشته شود. بچه های انقلاب خودشان بسازند و خودشان نقد کنند و خودشان تربیت کنند خودشان را…