اهداف فرانسه از مداخله نظامی در مالی

به دنبال گسترش عملیات علیه شبه نظامیان افراطی مالی وابسته به القاعده در شمال کشور مالی ارتش فرانسه اقدام به حملات هوایی و زمینی گسترده ای علیه این شبه نظامیان کرد و موفق شد بخشهایی از این کشور به اشغال کند. این امر از طرفی موجب حساسیت زیاد نیروهای افراطی شده و در دراز مدت می تواند موقعیت ارتش فرانسه را بسیار متزلزل و ضربه پذیر نماید. همزمان فرانسه خواستار حمایت بین المللی از این عملیات در مالی شد زیرا که ثبات و امنیت در قاره آفریقا و غرب را مورد تهدید قرار داده اند. برگزاری نشست سه شنبه در بروکسل با حضور سازمان ملل متحد، اتحادیه کشورهای افریقایی، اتحادیه اروپایی و با حضور مقامات 45 کشور دنیا نشان می دهد که مدیریت تحولات مالی از دست فرانسه خارج خواهد شد و بعهده سازمان های منطقه ای و بین المللی ذکر شده و عمدتا کشورهای آفریقایی گذاشته خواهد شد. کشورهای غرب آفریقا اظهار داشتند که با اعزام سرباز آفریقایی از کشورهای مختلف منطقه ای، جایگزین نیروهای فرانسوی خواهند شد. این در حالی است که اتحادیه اروپایی اعلام کرده قرار است از نیروهای دولتی مالی حمایت نظامی و لجستیک بعمل آورد و اقداماتی را برای استقرار نیروهای صلح بان بین المللی در مالی مورد نظر قرار دهد. برگزاری نشست بروکسل که در چارچوب سیاست خارجی و امنیتی مشترک این اتحادیه صورت می گیرد یکی از جدیدترین اقدامات خارجی این اتحادیه است و بنظر می رسد نگرانی کشورهای اروپایی از اقدامات تروریستی تندروهای سلفی و القاعده در خاک آنها و دست زدن به اعمال تروریستی، انگیزه اصلی برای دست زدن به تحرکات خارجی در قاره افریقا شده است. در واقع، اتحادیه اروپایی به هیچوجه مایل نیست گروه های تندرو سلفی و القاعده در گوشه و کنار دنیا قدرت بگیرند و مایل است هر جا که بتواند با آنها برخورد نموده و جلوی قدرت یابی آنها را بگیرد. از طرفی، اقدام اتحادیه اروپایی خیلی به معنای حمایت از تهاجم نظامی فرانسه نیست بلکه کمک به نیروهای دولتی و ارتش در کشور مالی است.

فرانسه با اعزام نیروهای ارتش خود به شمال مالی تعجیل فراوانی از خود نشان داد. اگرچه فرانسه این اقدام را در رابطه با مبارزه با شبه نظامیان نزدیک به القاعده که مجهز به سلاح های پیشرفته ای نیز هستند توجیه کرده، ولی بنظر می رسد فرانسه مبارزه طولانی مدتی را در پیش رو دارد. بطور کلی، فرانسه همیشه از یک سیاست افریقایی سنتی برخوردار بوده است. این سیاست بعد از جنگ جهانی دوم و استقلال مستعمرات فرانسه تا به امروز وجود داشته و عمدتا همراه با سیاست فرهنگی و گسترش زبان فرانسه بخصوص از زمان ریاست جمهوری ژنرال دوگل بوده است. فرانسوا اولاند به محض استقرار در کاخ الیزه توجه به سیاست افریقایی فرانسه را یکی از اولویت های سیاست خارجی خود برشمرد و قول داد با برقراری گفتگو و رفت و آمد به کشورهای افریقایی سیاست اشتباه سارکوزی را جبران نماید. فرانسه از دیر باز در آفریقا پایگاه نظامی داشته و تلاش زیادی دارد تا پايگاه هاي نظامي خود در آفريقا را فعال نگهدارد و از دلایل عملیات شتابزده و سرعت عمل فرانسه در مالی و مقابله با حملات اسلام گرايان در این کشور، وجود پايگاه هاي نظامي فرانسه در کشورهاي اطراف مالي است.

مخالف با حمله فرانسه به مالی در اتحادیه اروپایی

تهاجم نظامي فرانسه در مالي، با استقبال چندان شرکای اروپایی فرانسه مواجه نشده و فرانسه به میزان زیادی در اين عمليات در انزوا قرار گرفته است. البته بسیاری از کشورهای اروپايي رسما حمايت سياسي خود را از این عملیات اعلام کرده اند، ولی این حمایت بیشتر جنبه سیاسی دیپلماتیک دارد و تاکنون هیچ کشوری حاضر به همراهی نظامی فرانسه در این عملیات نشده است. بنظر می رسد شرکای اروپایی فرانسه با نوع رفتار خود مي خواهند به پاريس بفهمانند که اقدام نظامي فرانسه در مالی بيش از حد شتابزده و عجولانه است، و فرانسه قبل از آن حداقل می بایست با آنها مشورت می نمود. چیزی که مسلم بنظر می رسد اینکه فرانسه از پشتیبانی تمام عیار اتحادیه اروپایی برخوردار نیست و فقط یک حمایت ظاهری و سطحی را دریافت کرده است.

فرانسه نگران آن است که موقعیتش به عنوان بازیگر مهمی که قصد ایفای نقش در عرصۀ جهانی را دارد، بخطر افتاد و لذا پاریس خود را در شرایطی دید که دست به این تهاجم نظامی بزند. این حمله به دلایلی چند برای فرانسه اهمیت دارد. اول برخورد با افراطیون مالی در راستای سیاست مبارزه با تروریسم و القاعده صورت می گیرد و این موضوع موافقت تمامی جریان های سیاسی فرانسه و حتی اپوزیسیون راست را نیز بهمراه دارد. از طرفی، در شرایطی که برنامه های رفاه عمومی دولت سوسیالیست زیر سئوال رفته، تحرک در صحنه خارجی افکار عمومی را تغییر داده و احیانا می تواند در کشور ایجاد اجماع کند و مشکلات اقتصادی و رفاهی را در درجه دوم اهمیت قرار دهد. البته هم اکنون نیز موج انتقادات از عملکرد و حضور نیروهای فرانسه به داخل کشور کشیده شده و بسیاری از شخصیتها و جناح های سیاسی فرانسه شتابزدگی دولت اولاند در مالی را زیر سئوال برده اند. چنانچه حضور فرانسه طولانی تر شود و همراه با تلفات انسانی زیاد باشد موقعیت دولت سوسیالیست اولاند بسیار متزلزل شده و موج انتقادات چه در داخل کشور و افکار عمومی، چه در بین شرکای اروپایی خود و چه در سطح بین الملل بیشتر خواهد شد. لذا دولت فرانسه مایل است عملیات نظامی در مالی هر چه زودتر به پایان برسد. در این شرایط بنظر می رسد فرانسه در موقعیت سختی قرار گرفته است و چشم انداز خیلی روشنی برای این عملیات نظامی در خاک مالی و پیامدهای داخلی و خارجی آن نمی توان متصور شد.

*استاد دانشگاه و پژوهشگر ارشد مطالعات اروپا