سينماي ايران به موج نو نياز دارد

مسعود رايگان البته تصوير و تحليلي خاص خود از سينماي ايران دارد و كاملا آماده است كه از اين تصوير آرماني دفاع كند، اين گفت‌وگو را از نظرمي گذرانيد.

آقاي رايگان! پدر شما مداح اهل بيت بودند و نوحه‌هايي با گويش لري از او به يادگار مانده، چطور فرزند يك مداح، شد بازيگر سينماي ايران؟!

به شما لقب بازيگر بدون اغراق مي‌دهند چطور اين شخصيت را در سينماي ايران پيدا كرديد؟

اصلا چرا اغراق؟ همه هنر بازيگري به بي‌اغراق بودن و باورپذير بودن آن است، اين مسأله برمي‌گردد به آموزه‌هاي من از دنياي بازيگري، حالا من نمي‌دانم تا چه اندازه در آن موفق هستم، ولي مهم‌ترين دليلش به نظرم يكي مسأله تجربي ديداري- شنيداري و بعد مطالعات است كه چقدر ديديم، شنيديم و خوانديم، ديدن يك فيلم يك تجربه ديداري و شنيداري است و فراموش نكنيم كه در وهله اول يك سرگرمي است، چرا خيلي دور خيلي نزديك به دل مي‌نشيند؟ به خاطر تمايل آن به قصه و قصه‌پردازي است من به شخصه ادبيات ضد قصه را دوست ندارم، زماني كه ما به مـــعماري كه درون شرق و غرب وجود دارد، نگاه مي کنيم، تفاوت نگاه‌ها در ادبيات را هم متوجه مي‌شويم، شما ببينيد در شرق، خانه‌هاي شرقي يا خانه‌هاي ايراني، درها به درون باز مي‌شود و يك رازگونگي دارد كه بايد كشف كنيم، ولي در غرب برعكس اين قضيه است، مي‌توان اين‌طور گفت كه شرقي‌ها درونگرا رمزآلود و غربي‌ها برونگرا هستند.

(مي‌خندد) يعني چه؟

خيلي فرق مي‌كند، بنده هر چقدر هم كه در خارج از كشور زندگي كرده باشم كه يك چيزي حدود 22 سال هم بوده به هر حال علقه‌هاي عاطفي من، ريشه‌هاي من در اينجاست و اصلا نمي‌شود توضيح داد.

آموزه‌هاي من آموزه‌هايي است كه در غرب ياد گرفتم، شايد اگراين شرايط نبود من با خيلي از مباني سينماي بازيگري و تئاتر كه الان آشنا هستم به اينها نمي‌رسيدم و آشنا نمي‌شدم.

آنجا مسئوليت‌ها كاملا از هم تفكيك شده است، مسئوليت‌ها هم مشخص است، در غرب اين نگاه كه كارگردان که « همه کاره » است، سال‌هاست از بين رفته است. در غرب تعبيري كه از بازيگري وجود دارد به اين معناست كه بازيگر خالق صحنه است وكارگردان فقط كمك و هدايت مي‌كند، بدون اين‌كه بازيگر متوجه شود، البته من بعد از بازگشتم به ايران، خوشبختانه و از خوش‌اقبالي با اكثر كارگردان‌هايي كه افتخار همكاري داشتم دقيقا چيزي بوده كه از آن متد الگو گرفته بودند، يعني وقتي آقاي مهرجويي مي‌بيند كه بازيگركار خود را انجام مي‌دهد، دخالت نمي‌كند چون آن صحنه بايد توسط بازيگران خلق شود و كارگردان يك داناي كل است كه حالا نمي‌خواهد چوب لاي چرخ اين بازيگر بگذارد و او را گمراه كند، اين باهوشي كارگردان را مي‌رساند، خانم رخشان بني‌اعتماد، آقاي ميركريمي و آقاي كيميايي همه اين الگو را دارند، در واقع كارگردان داراي دسته كليدي است كه كليدهاي مختلفي دارد و اين كليدها را به بازيگر مي‌دهد تا به كشف برسد.

يك صحنه از يك فيلم تلويزيوني بود كه به سفارش شبكه دو سوئد ساخته شد. در يك صحنه دو بازيگر روبه‌روي هم ايستادند وآقاي براگمن مي‌رود زير گوش يكي از اينها فقط مي‌گويد كه اگر يك حركت اضافي بكني نفر مقابل تو را مي‌كشد، كل كارگرداني و هدايت بازيگر اين است!

(مي‌خندد) جزو آرزوهاي ماست، به خاطر اين‌كه كارگردان بي‌نظيري است و قبل از اين‌كه وارد دنياي سينما و نمايش باشد رمان‌نويس و قصه‌نويس خوبي است و ذهن وسيعي دارد، بازيگرها دنبال اين نوع كارگردان‌ها هستند.

داستان زندگي خصوصي ما يك طرف قرار دارد و زندگي كاري يك چيز ديگر است، مردم مهربان هستند و ما را شرمنده محبت خودشان مي‌كنند.

فرض كنيد ما براي خريد به نانوايي و تره‌بار مي‌رويم و پيش مي‌آيد كه سوال جالبي از ما مي‌پرسند؛ مثلا شما مگر نان هم مي‌خريد؟ مي‌گويم خب ما هم مثل شما هستيم چه فرقي مي‌كند؟ ما نان، سبزي، سيب‌زميني، پياز هم مي‌خريم احتمالا عصبي و ناراحت هم مي‌شويم و سوار اتوبوس و تاكسي هم مي‌شويم، قصه بر سر اين است كه ارتباط ما يك ارتباط نزديك و دوجانبه با مردم است.ما طبعا بدون حضور مردم هيچ كاره هستيم. وقتي مخاطبي نباشد كارهاي ما را تماشا كند، کار ما چه فايده‌اي دارد؟ در دهه 80 ميلادي كه موجي از فيلم‌هاي ويدئويي خشونت بار سرازير شد مخاطب تئاتر كم شد، بزرگان تئاتر سوئد گفتند ما كركره‌هاي تئاتر را پايين مي‌كشيم و هر زمان كه مخاطب خواست دوباره روي سن مي‌رويم. حقيقت اين است كه اينها لازم و ملزوم يكديگر ند.

در جريان فيلمبرداري، برخي مردم از روي علاقه مي‌آيند يا عكس مي‌اندازند يا سوالاتي دارند كه چطور وارد عرصه سينما شوند و... حالا اينها همه در شرايطي است كه دوربين جلوي من هست و من بايد به يك سوي ديگر فكر كنم و خودم را براي نقشم آماده كنم. خب اين قبيل مسائل معادلات فيلمبرداري را بر هم مي‌زند وگرنه در حالت آزاد مشكلي پيش نمي‌آيد.

خيلي از نقش‌ها، مثلا در خيلي دور خيلي نزديك، سقوط يك فرشته، مدار صفر درجه يا فيلم خون بازي.

برد تلويزيوني خيلي زياد است، اما اكران سينما محدود است، به همين دليل بيشتر مرا با كارهاي تلويزيوني‌ام مي‌شناسند.

اميدوارم چيزي را كه مي‌خواهم بگويم، آن دوست و همشهري عزيز هم بخواند، چون اين يك قدرداني ويژه از اوست؛ شهروند عادي كه آبميوه‌فروشي داشت. يك روز مي‌خواستم سر يك پروژه بروم، ماشينم پنچر شد خلاصه ماشين را از زير گذر بالا آورديم. من يك گوشه ايستاده بودم و فكر مي‌كردم، يكدفعه اين آقا مچم را گرفت گفت شما بيا! مرا برد داخل آبميوه فروشي و با يك معجون عجيب غريب پذيرايي كرد، سوال كرد كجا داشتي مي‌رفتي؟ گفتم داشتم مي‌رفتم سرصحنه فيلمبرداري، باز پرسيد چند نفر سر صحنه هستيد؟ گفتم حدود 30 تا 40 نفر، به شاگردش گفت دو تا 20 ليتري بزن ممد! يادش بخير اسمش خاطرم نيست اما روز خاطره‌انگيزي بود و به همه اعضاي پروژه آبميوه و معجون داد. مردم ايران شديدا عاطفي هستند، به بازيگران احترام مي‌گذارند و حاضرند با يك هديه‌اي محبت خود را نشان دهند و اين قابل قدرداني است.

در گذشته اين موضوع بيشتر بود. مردم فكر مي‌كردند مثلا آقاي ملك مطيعي واقعا همان است كه در فيلم‌هايش بازي مي‌كند، در صورتي كه آقاي ملك مطيعي بازيگري تئاتري بودند و حتي كارگرداني هم مي‌كردند. قبل از انقلاب، مردم بيشتر اين‌طور فكر مي‌كردند، اما بعدها با رشد رسانه‌ها و فضاي ارتباطي اين تفكر كمرنگ‌ شد. البته اين مسأله به دليل همذات‌پنداري آدم‌ها با شخصيت‌هاست كه باعث برقراري ارتباط عاطفي مي‌شود.

براي مثال يك بار من و همسرم در خيابان‌هاي استكهلم قدم مي‌زديم، يك آقايي كه بازيگر مطرح در هاليوود است، داشت رد مي‌شد. اتفاقا برف شديدي هم مي‌آمد و يك فضاي عجيب و غريبي بود. من به خانمم گفتم اين فلاني است و او از من سوال كرد كه پس چرا مردم سراغش نمي‌روند؟ به همسرم گفتم او حتي اگر در يك كافه‌اي هم نشسته باشد كاري به او ندارند و مزاحمتي ايجاد نمي‌شود، نهايت برخورد در خيابان با يك بازيگر يك لبخند و كلاه از سر برداشتن است. چارچوب‌هاي ما با آنها فرق مي‌كند، ما علاقه‌منديم كه در جمع زندگي كنيم، اما آنها دوست دارند در خود و انتزاع باشند.