قیمت ناچیز گاز و رانت‌خواری قانونی برای پتروشیمی‌ها

بولتن نیوزـ صفحه انرژی به نقل از فارس، قیمت ارازن و ناچیز خوراک گاز پتروشیمی‌ها پیش از نوسان اخیر ارزی مساله‌ پوشیده‌ای نیست و اغلب کارشناسان مستقل درباره قیمت ناچیز این خوراک در برابر قیمت خوراک مایع پتروشیمی‌ها هشدار داده‌اند.

*سود پتروشیمی‌های گازی قابل مقایسه با سود تجارت مواد مخدر

قیمت گاز ارائه شده به کارخانه‌های پتروشیمی به حدی ناچیز است که در صورت صادرات گاز مصرفی این پتروشیمی‌ها با قیمت صادراتی به ترکیه، منافع بیشتری از تبدیل این گاز به متانول و صادرات آن نصیب کشور می‌شود، به عبارت دقیق‌تر متانول تولید شده از گاز طبیعی به دلیل قیمت بی‌نهایت ارزان گاز تحویلی به پتروشیمی‌ها ارزان‌تر از گاز تحویل شده به قیمت صادراتی ارزان‌تر تهیه می‌شود و منافع کلان و بی حساب ناشی از آن به جیب معدودی از سهامداران کلان این پتروشیمی‌ها می‌رود.

پس از تلاطم ارزی، پتروشیمی‌ها به طور کلی از حداقل یک سال پیش، تا کنون ارز حاصل از صادرات محصولات خود را به قیمت آزاد در بازار غیر رسمی ارز به فروش می‌رسانند و از این راه نیز سود غیر شفاف کلانی را به جیب می‌زنند و این در حالی است که تصمیم بگیرند، ارز خود را وارد کشور کنند.

دولت مدت‌ها است با توجه به رفتار سوداگرانه صاحبان عمده سهام پتروشیمی‌ها قصد دارد، بهای خوراک پتروشیمی‌ها را با توجه به دلار مبادلاتی محاسبه و از آنها دریافت کند.

در واقع این منطقی‌ترین تصمیم ممکن در برابر عرضه ارز صادراتی پتروشیمی‌ها در بازار آزاد است، اگر چه رفتار عاقلانه‌تر، دریافت بهای خوراک پتروشیمی‌ها به صورت دلار به جای ریال است.

با این وجود عکس‌العمل صاحبان عمده سهام پتروشیمی‌های گازی در نوع خود بسیار جالب توجه است.

بر این اساس احمد مهدوی، دبیر انجمن صنفی کارفرمایی صنعت پتروشیمی در این باره گفته است: «اخیرا تصمیم گرفته شده، قیمت خوراک گازی مطابق با نرخ ارز اتاق مبادلات محاسبه شود که نتیجه‌ای جز حداقل 2 برابر شدن نرخ خوراک نخواهد داشت و این وضعیت، امکان رقابت و فعالیت صنایع پتروشیمی کشور را کاهش داده یا از بین می‌برد.»

این اظهارنظر جالب توجه درباره خوراک پتروشیمی‌ها به خصوص خوراک گاز با واکنش کارشناسان و شرکت ملی پتروشیمی به عنوان نماینده حاکمیت همراه شد.

بعضی کارشناسان سود کلان پتروشیمی‌های گازی را به طعنه با سود تجارت مواد مخدر مقایسه می‌کنند.

*دستور وزیر نفت برای محاسبه خوراک پتروشیمی‌ها بر اساس ارز مبادله‌ای

یک مقام مسئول در شرکت ملی پتروشیمی در این باره به فارس گفت: پتروشیمی‌ها قبل از اینکه خوراک آنها با نرخ مبادله‌ای ارز محاسبه شود، ارز صادراتی خودرا به قیمت آزاد می‌فروختند و قیمت فروش داخل را نیز بر همان اساس تعیین می‌کردند و حتی قیمت‌ها در بورس کالا هم به همین سمت حرکت کرد و بر اساس قیمت ارز آزاد محاسبه شد.

وی با بیان اینکه در حال حاضر نیز اتفاق ویژه‌ای نیفتاده است، اضافه کرد: وزیر نفت دستور داده است قیمت خوراک پتروشیمی ها به نرخ ارز مبادله‌ای محاسبه شود، اما هنوز این محاسبه یک شکل علی‌الحساب است و هنوز چیزی به پتروشیمی ها به خوراک گاز و چه خوراک مایع به طور رسمی اعلام نشده است.

*جوسازی گازی‌ها دلیل دیگری دارد

این مقام مسئول در ادامه تاکید کرد: صحبت‌های مطرح شده جو سازی است، چرا که سوای محاسبه قیمت ارز مبادله‌ای برای دریافت قیمت خوراک، قرار است در قیمت خوراک گاز پتروشیمی ها نیز تجدید نظر شود.

وی افزود: جو سازی انجام شده نیز به دلیل همین افزایش قمیت خوراک گاز است تا به خاطر محاسبه گاز بر اساس نرخ ارز مبادله ای

این مقام مسئول تصریح کرد: واقعیت آن است که این قیمت ها برای خوراک گاز عددی محسوب نمی‌شود، کما اینکه به سودآوری پتروشیمی‌های گازی در بورس و صورت های مالی آنها نگاه کنید و ببینید سودهای کلان و چند برابر را تجربه کرده‌اند.

*صورت‌های مالی پتروشیمی‌های گازی

گفته این مقام مسئول چندان هم بیراه نیست، چنانکه صورت‌های مالی پتروشیمی‌های گازی حاضر در بورس از سودهای کلان این واحدها خبر می‌دهد و سخن گفتن از امکان توقف تولید یا کم شدن رقابت‌پذیری آنها بیشتر به طنز تلخی درباره سرازیر کردن منافع ملی به جیب عده‌ای خاص شبیه است.

به عنوان مثال یکی از پتروشیمی‌های گازی در 6 ماه نخست سال جاری هزینه تمام شده را 50 میلیارد تومان و فروش خود را 200 میلیارد تومان اعلام کرده است. حتی با افزایش دو برابری قیمت تمام شده (که قیمت خوراک تنها بخشی از آن است) فروش این مجتمع پتروشیمی دو برابر قیمت تمام شده آن خواهد بود.

این مساله درباره اغلب پتروشیمی‌های گازی صادق است، چنانکه حتی سرمایه‌گذاران آفریقایی صنعت پتروشیمی نیز با وجود فشار شدید آمریکایی‌ها حاضر نیستند، سود بسیار شیرین واحدهای گازی خود را رها کرده و سهام خود را به شرکت های سرمایه‌گذاری ایرانی واگذار کنند.

صورت‌های مالی پتروشیمی‌های گازی از فروش‌های نزدیک به هزار میلیارد تومانی و سود چند صد میلیارد تومانی بعضی از این واحدها حتی پیش از شدت گرفتن تلاطم ارزی خبر می‌دهد.

*مالیات کلان پتروشیمی‌های عربی/رقابت منفی پتروشیمی‌های ایرانی با یکدیگر

مهدوی در بخش دیگری از مصاحبه خود گفته است: «در کشورهای حاشیه خلیج فارس همچون عربستان سعودی حتی اگر فرض کنیم نیمی از شرکت‌های پتروشیمی آنها خصوصی باشد و باقی دولتی، باز هم طوری برنامه‌ریزی و اجرا می‌شود که با اعمال 30 درصد تخفیف در خوراک به ویژه خوراک مایع صنایع پتروشیمی، سود و منفعتی نیز نصیب بخش خصوصی شود.»

مجتمع‌های پتروشیمی در عربستان و دیگر کشورهای عربی حاشیه خلیج‌فارس، به هیچ عنوان مشمول معافیت‌های مالیاتی نیستند و دولت‌های عربی در برابر تخفیف در قیمت خوراک، سهم قابل توجهی از سود آنها را به عنوان مالیات دریافت می‌کنند.

این در حالی است که شرکت‌های پتروشیمی ایرانی مستقر در مناطق ویژه (که اغلب شرکت‌های پتروشیمی نیز از این جمله‌اند)، لااقل تا 15 سال از پرداخت هر نوع مالیاتی معاف هستند و بعضا حتی از جوایز صادراتی بهره می‌برند.

بر این اساس به نظر می‌رسد صاحبان عمده سهام شرکت‌های پتروشیمی تخفیف قابل توجه در قیمت خوراک و معافیت‌های مالیاتی را یکجا می‌خواهند.

از سوی دیگر به طور کلی پتروشیمی‌های گازی در کشورهای عربی حاشیه خلیج فارس چندان گسترده نیستند و به عنوان مثال در قطر که یکی از معدود کشورهای عربی صاحب منابع قابل توجه گاز است، به جای پتروشیمی واحدهای GTL برای تولید فرآورده‌های نفتی از گاز تاسیس شده است و عملا رقابت پتروشیمی‌های گازی ایران با محصولات عربی عملا جدی نیست.

در عوض پتروشیمی‌های گازی تولید کننده متانول در ایران به دلیل قیمت ناچیز خوراک خود در بازارهای هدفی مانند چین با یکدیگر رقابت می‌کنند و قیمت متانول ایرانی را در بازار جهانی می‌شکنند.

سود کلان این واحدها چنان است که حتی از رقابت در اجاره شناورهای حامل متانول نیز ابا نمی‌کنند و هزینه‌های حمل‌ونقل محصولات خود را بدون نگرانی از رقابت‌پذیری در بازار جهانی افزایش داده‌اند.

در این شرایط اظهار نظر درباره رقابتی کردن قیمت خوراک گاز پتروشیمی‌ها بیشتر به داستان ندیم سلطان محمود غزنوی و تعریف و ذم  خوراک بادمجان شبیه است، تا اظهار نظری کارشناسی. با این تفاوت که در این مورد منافع کلان ملی به نفع عده‌ای خاص مصادره می‌شود.