بشارت ربیع و بزرگمردی که از او یاد نمی شود

سطحی نگری ما در نقل و بیان احادیث پیامبر صلی الله علیه و آله و اهل بیت علیهم السلام و عدم رجوع به اسناد و مدارک صحیح حدیثی باعث شده است که برخی از احادیث را در غیر موضوع و معنایی که در آن صادر شده است به کار بریم و هدف دیگری را که خود می پسندیم و لو اینکه هدف خیری باشد از آن تامین نماییم.

اما آنچه مقصود ما در این مطلب است به طور خصوص، حدیثی است که در ابتدای ماه ربیع الاول در السنه مردم از زبان مبارک رسول گرامی اسلام نقل می شود به این مضمون که هر که خروج و تمام شدن ماه صفر را به من بشارت دهد ،من بهشت را به او بشارت و نوید می دهم.

آنچه در این نقل بروز دارد و از آن بر می آید آن است که این خود ماه ربیع و وارد شدن در آن و خروج از ماه صفر است که موضوعیت دارد و منشا بشارت به بهشت است و دیگر آنکه بشارت دهنده بدان به طور عام و غیر مشخص طبق قول حضرت مشمول بهشت است که البته در همین جا نیز سوالی در اول نظر بوجود می آید که چگونه می تواند فقط بشارت دادن به موضوعی بدون آنکه فرد متحمل زحمت و سختی و بهایی شود موجب ورود او به جنت باشد؟

اما آنچه در واقع و متن کامل حدیث مذکور است که در ذیل ذکر خواهد شد چیزی کاملا جدای از مطلب مشهور فوق را بیان می نماید؛ در آنکه این بشارت نه بشارتی عام بلکه بشارتی خاص و در مورد فردی مشخص است و دیگر آنکه آنچه در بیان خاتم انبیاء مقصود است که تصریح بدان می شود آن است که مردم و اصحاب از مقام بالای یک انسان بهشتی آگاه شوند که آن شخص کسی نیست جز صحابی ممتاز رسول خدا و یار وفادار امیرالمومنین علیهما السلام حضرت ابوذر غفاری رحمة الله علیه؛

که حضرت در این حدیث می فرمایند که ای ابوذر حتی کسانی که در غربت و تنهایی تو و پس از مرگت تو را تجهیز کرده و کفن و دفن می کنند بواسطه این عملشان با من در بهشت موعود خواهند بود که در تواریخ آمده در حالی که زمان تبعید او بدرقه و صحبت با او منع شده بود شخص امیر مومنان و امام حسن و امام حسین به بدرقه او رفتند و زمانی که او از دنیا رفت مالک اشتر و جمعی از یارانش او را تجهیز و کفن و دفن نمودند.

(البته ناگفته نماند که این بیان به هیچ وجه دفع فضایل و ایام الله و اعیاد بزرگ و مبارک ربیع نمی کند که آن در جای خود اثبات شده است.)

متن کامل حدیث:

عَنِ ابْنِ عَبَّاسٍ قَالَ‏ کَانَ النَّبِیُّ ص ذَاتَ یَوْمٍ فِی مَسْجِدِ قُبَا وَ عِنْدَهُ نَفَرٌ مِنْ أَصْحَابِهِ،فَقَالَ أَوَّلُ مَنْ یَدْخُلُ عَلَیْکُمُ السَّاعَةَ رَجُلٌ مِنْ أَهْلِ الْجَنَّةِ،فَلَمَّا سَمِعُوا ذَلِکَ قَامَ نَفَرٌ مِنْهُمْ فَخَرَجُوا وَ کُلُّ وَاحِدٍ مِنْهُمْ یُحِبُّ أَنْ یَعُودَ لِیَکُونَ أَوَّلَ دَاخِلٍ فَیَسْتَوْجِبَ الْجَنَّةَ،فَعَلِمَ النَّبِیُّ ص ذَلِکَ مِنْهُمْ فَقَالَ لِمَنْ بَقِیَ عِنْدَهُ مِنْ أَصْحَابِهِ: إِنَّهُ سَیَدْخُلُ عَلَیْکُمْ جَمَاعَةٌ یَسْتَبِقُونَ. فَمَنْ بَشَّرَنِی بِخُرُوجِ آذَارَ فَلَهُ الْجَنَّةُ،فَعَادَ الْقَوْمُ وَ دَخَلُوا وَ مَعَهُمْ أَبُو ذَرٍّ رَضِیَ اللَّهُ عَنْهُ،فَقَالَ لَهُمْ فِی أَیِّ شَهْرٍ نَحْنُ مِنَ الشُّهُورِ الرُّومِیَّةِ؟

فَقَالَ أَبُو ذَرٍّ قَدْ خَرَجَ آذَارُ یَا رَسُولَ اللَّهِ.فَقَالَ ص قَدْ عَلِمْتُ ذَلِکَ یَا أَبَا ذَرٍّ وَ لَکِنِّی أَحْبَبْتُ أَنْ یَعْلَمَ قُومِی أَنَّکَ رَجُلٌ مِنْ أَهْلِ الْجَنَّةِ وَ کَیْفَ لَا یَکُونُ ذَلِکَ وَ أَنْتَ الْمَطْرُودُ عَنْ حَرَمِی بَعْدِی لِمَحَبَّتِکَ لِأَهْلِ بَیْتِی فَتَعِیشُ وَحْدَکَ وَ تَمُوتُ وَحْدَکَ وَ یَسْعَدُ بِکَ قَوْمٌ یَتَوَلَّوْنَ تَجْهِیزَکَ وَ دَفْنَکَ أُولَئِکَ رُفَقَائِی فِی الْجَنَّةِ الْخُلْدِ الَّتِی وُعِدَ الْمُتَّقُون.¹

از ابن عباس نقل شده که گفت: روزی پیامبر (ص) به همراه تعدادی از اصحابشان در مسجد قبا نشسته بودند،رسول خدا (ص) فرمود: اولین کسی که الان بر شما وارد می‌شود، مردی از اهالی بهشت است،برخی از اصحاب تا این سخن را شنیدند، برخاسته و از مسجد خارج شدند، تا دوباره وارد شده و اولین کسی باشند که بهشت بر او واجب می‌شود،

پیامبر (ص) متوجه شده، و به بقیه اصحاب که نزد ایشان بودند، فرمودند: اکنون جماعتی در حال سبقت گرفتن از یکدیگر، بر شما وارد می‌شوند، (ولی از میان آنها) کسی که پایان یافتن ماه آذار (نام یکی از ماه‌های رومی معادل ماه خرداد و در آن زمان معادل ماه صفر) را بر من بشارت بدهد، اهل بهشت است،

آن جماعت برگشتند و وارد شدند و ابوذر رضی الله عنه نیز همراه‌شان بود،پیامبر به آنها فرمود: ما در کدام‌یک از ماه‌های رومی هستیم؟

ابوذر گفت: یا رسول الله! ماه آذار به پایان رسیده است.پیامبر فرمود: ای اباذر! من این مسأله را می‌دانستم ولی دوست داشتم قوم من بدانند که تو مردی از اهالی بهشتی، و چطور این‌گونه نباشد، در حالی که تو بعد از من به دلیل محبتت به اهل بیتم، از حرم من طرد (تبعید) می‌شوی، تنها زندگی می‌کنی و تنها می‌میری، و قومی که امر کفن و دفن تو را انجام می‌دهند، به واسطه‌ی تو خوشبخت می‌شوند، آنها دوستان من در بهشتی هستند که به پرهیزکاران وعده داده شده است.

پینوشت:

1-این حدیث در باب «معنى قول النبی ص من‏ بشرنی‏ بخروج‏ آذار فله الجنة» از کتاب معانی الاخبار (النص / ۲۰۴) و همچنین کتاب علل الشرایع مرحوم شیخ صدوق (ج ۱ / ص ۱۷۵) و در روضة المتقین فی شرح من لا یحضره الفقیه اثر مرحوم محمد تقی مجلسی (ج ۱۳ / ص ۳)نقل شده است و از استاد علی اکبر غفاری صفت که تبحر ایشان در علم حدیث زبانزد است نقل شده که :

در بین کتب حدیث، تنها روایتی که اشاره به پایان یافتن ماه صفر و آغاز ربیع داشته باشد، همین روایت است؛ بنابراین لازم است جامعه‌ی مؤمنین، در عین توجه به مناسبت‌های دینی از ترویج باورهای غلط و وارونه از دین اجتناب کرده و با آغاز ماه ربیع الاول، یادآور بزرگواری، زندگی و منش حضرت اباذر به عنوان یار باوفای امیرالمؤمنین علی بن ابیطالب علیه السلام و یکی از صحابه‌ی پیامبر صلی الله علیه و آله باشند که به مقام اهل بیتی ایشان نائل شد. («یا أباذرّ، إنّک منّا أهل البیت» أمالی مرحوم شیخ طوسی / النص / ص ۵۲۵).

با توجه به مضمون روایت ذکر شده، امید است که با آغاز ماه ربیع، مانند گروهی که با دفن و تکریم حضرت اباذر علیه السلام، به عنوان «دوستان پیامبر صلی الله علیه و آله در بهشتی که به پرهیزکاران وعده داده شده» معرفی شدند، ما نیز با یادآوری مقام و تأسّی به او که در راه محبت اهل بیت و وفاداری به ایشان، در سخت‌ترین شرایط، جانش را فدا کرد، به جایگاه ایشان نائل شویم.