نظر مردم درباره اجرایی نمودن فاز دوم هدفمندی یارانه ها چیست؟

در پی بروز مشکلات اقتصادی اخیر، تحلیل های گوناگونی از سوی جریانهای سیاسی داخلی و خارجی شنیده می شود. از سویی در داخل کشور ، مخالفان دولت وجود مشکلات اخیر را صرافاً اقدامات اقتصادی دولت و اجرای طرح های کلان اقتصادی مانند اجرای قانون هدفمندی یارانه ها عنوان می کنند و از سویی دیگر رسانه های خارجی نیز اینگونه قلمداد می کنند که تحریم های اقتصادی در تصمیم مردم در همراهی با نظام مردم سالاری دینی موثر بوده است.

در این راستا مخالفان جمهوری اسلامی اینگونه تحلیل می کنند که یکی از نشانه های بروز نارضایتی از حکومت ایران در انتخابات ریاست جمهوری سال آینده مشاهده خواهد شد و پیش بینی می کنند مشارکت مردم در حد پایینی خواهد بود. اما به نظر می رسد مردم در مقاومت سی و چند ساله انقلابی خود، دارای تحلیل های واقع بینانه و منصفانه ای هستند و در ریشه یابی مشکلات اخیر اقتصادی، نگاه تک بعدی نداشته و مجموعه ای از عوامل داخلی و خارجی را در بروز این مشکلات موثر می دانند.

از سویی دیگر نیز مخالفان جهت گیری های اقتصادی دولت، دیدگاه منصفانه ای در خصوص اثرات هدفمندی یارانه ها ندارند و با ارائه آمارهای شبهه برانگیز علاوه بر آنکه بر «امنیت خاطر عمومی» را مخدوش می کنند، اجرای بزرگ ترین حرکت اصلاحی اقتصادی کشور را نیز با چالش مواجه می کنند.

در پی بروز همین اختلاف نظر ها بود که هفته گذشته رئیس جمهور محترم خواستار نظرخواهی از مردم درباره اجرای فاز دوم هدفمندی یارانه ها شدند. در این گزارش مجموعه نظرات مردم در خصوص مسائل و مشکلات اقتصادی، تحریم ها، نقاط ضعف دولت، دلالان و مافیای اقتصادی و نیز نگرش مردم به قانون هدفمندی یارانه ها بررسی شده است که از جهات مختلف می تواند مورد توجه دولت قرار گیرد تا در اصلاح ضعف های سیستم اقتصادی کشور مصمّم تر وارد میدان شود و از طرفی دیگر، مجموعه نیروهای مخالف دولت از جهت گیری ها و نظرات مردم و اولویت های آنان جمع بندی واقعی تری داشته باشند.

اظهار نظر مردم در خصوص دلایل اعمال تحریم ها علیه ایران

در نظرسنجی های انجام شده در سطح ملی در سه ماهه اخیر، اکثر مردم معتقد بوده اند که «پیشرفت ایران» (79درصد)، «رشد علمی ایران» (78 درصد)، «دشمنی امریکا با ایران» (75درصد)، «دست یابی به انرژی هسته ای»(71درصد)، «جلوگیری از الگو شدن ایران برای کشورهای دیگر» (69درصد)، «نقش ایران در بیداری اسلامی» (67 درصد) بعنوان مهترین عوامل در اعمال تحریم ها علیه ایران محسوب می شود.

 بهترین عکس العمل ایران در قبال تحریم ها

در مواجهه با تحریم ها و تاثیراتی که در اقتصاد و معیشت مردم خواهد گذاشت اکثریت مردم (77درصد) خواستار در پیش گرفتن توأمان سیاست «دیپلماسی» و «مقاومت» هستند و تنها 20 درصد مردم به مذاکره با امریکا اشاره کرده اند.

واقع بینی در ریشه یابی مشکلات اخیر اقتصادی

ارزیابی مردم از وضعیت کشور معطوف به در نظرگرفتن نقاط «ضعف» و «قوت» می باشد. بطوری که علاوه بر اینکه اکثر مردم مشکلات اقتصادی اخیر را ملموس می دانند همین تعداد نیز (78درصد) بر حرکت کشور در مسیر پیشرفت اذعان دارند.

در ریشه یابی بروز مشکلات اقتصادی اخیر، در صدر عواملی که مردم، آنها را بعنوان عوامل اصلی معرفی کرده اند،  سه محور «تحریم ها»، «ضعف های سیستم اقتصادی کشور» و «دلالان و مافیای اقتصادی» قرار دارد و جالب اینکه این سه عامل در دیدگاه مردم دارای وزن تقریباً یکسانی می باشند.(جدول یک)

 جدول یک: نقش عوامل مختلف در بروز مشکلات اقتصادی

نقش هدفمندی در مشکلات اخیر اقتصادی

در ارزیابی از «تأثیر هدفمندی» بر گرانی های اخیر، 67 درصد معتقدند «اجرای قانون هدفمندی در گرانی های اخیر نقش زیادی نداشته است». 69 درصد نیز «از عملکرد دولت در کنترل قیمت ها هنگام اجرای قانون هدفمندی در یکسال اول ابراز رضایت کرده اند». از نظر این عده روند افزایش قیمت ها در یکسال گذشته بیشتر ناشی از تحریم ها و مساله ارز بوده است تا اجرای قانون هدفمندی یارانه ها.

ضرورت اصلاح نظام اقتصادی

پس از زمینه یابی مشکلات اخیر اقتصادی توسط مردم ، اکثریت پاسخگویان خواستار اصلاح سیستم اقتصادی کشور شده اند. بطوری که ضرورت مقابله با دلالان اقتصادی (81 درصد)، اصلاح قوانین اقتصادی (75درصد) و نظارت موثرتر بر بانک ها (73درصد) و همدلی و حل اختلافات مسئولین (71درصد) از مهمترین پیشنهادهای ارائه شده توسط مردم بوده است.

اجرای فاز دوم هدفمندی یارانه ها

در حدود 68 درصد مردم شهرنشین و 7۶ درصد مردم روستایی خواهان اجرای فاز دوم هدفمندی یارانه ها هستند . اکثر مردم نیز اجرای طرح هدفمندی را به نفع کشور دانسته و معتقدند منجر به اصلاح نظام اقتصادی و پیشرفت کشور خواهد شد. همچنین اکثر مردم بر این باورند که اجرای قانون هدفمندی با دستاوردهای مثبتی همراه بوده است که مهمترین آنها تأثیر بر اصلاح الگوی مصرف مردم بوده است.  (این نتایج در جدوال شماره دو و سه قابل مشاهده است.)

جدول 2: نتایج قانون هدفمندی یارانه ها

مخالفت مردم با تخریب طرح هدفمندی و دولت

اکثر مردم با تخریب دستاوردهای طرح هدفمندی یارانه ها مخالفند. بطوری که 75 درصد مردم با این گزینه که «تخریب طرح هدفمندی یارانه ها، باعث تضعیف روحیه خطرپذیری مسئولین و مردم در انجام طرح های کلان اقتصادی در کشور می شود» موافق هستند. 66 درصد مردم نیز نقش تخریب دولت توسط مخالفان را از عوامل موثر بر بروز مشکلات اخیر ذکر کرده اند.(جدول یک) 

میزان اجرای قانون هدفمندی توسط دولت

در یک نظرسنجی که در شهریور 91 و در مراکز استانها (سطح ملی) انجام شده است ، 67 درصد مردم معتقدند دولت قانون هدفمندی را (بطور کامل یا نسبی) اجرا کرده است و 18 درصد نیز معتقدند دولت ، در بخش کوچکی از این قانون را اجرا کرده است. در ادامه نیز تنها 14 درصد مردم معتقدند دولت قانون هدفمندی را «اصلاً» اجرا نکرده است.(جدول سه)

جدول 3: ابعاد مختلف نقش هدفمندی دراصلاح الگوی مصرف و کاهش فاصله طبقاتی

حذف طبقات متمول از پرداخت یارانه

یکی از مواردی که اکثر افکار عمومی بر آن تأکید دارند و آن را مصداق اجرای عدالت می دانند حذف طبقاتی است که نیازی به دریافت یارانه ندارند و می بایست این هزینه ها به دهک های پایین پرداخت شود. در این راستا 77 درصد مردم با حذف برخی دهک های اقتصادی از پرداخت یارانه موافق می باشند و آن را به نفع طبقات محروم جامعه می دانند.

جمع بندی

آنچه از مجموع نظرات اکثر مردم قابل جمع بندی است ضرورت اصلاح سیستم اقتصادی کشور است که مورد تاکید همه صاحب نظران اقتصادی نیز می باشد. از این رو فراهم آوردن بستر اجرای دقیق «طرح تحول اقتصادی» توسط همه مسئولین کشور از مطالبات همه مردم است. اگر چه برخی مخالفان ، افزایش یارانه های نقدی را از مزیت های نسبی دولت برای انتخابات آینده می دانند اما جلوگیری از اصلاح سیستم اقتصادی کشور به بهانه های سیاسی ، مانع انجام کارهای بزرگ در کشور شده و روحیه مردم و مسئولین را تضعیف می کند. این در حالیست که حال و هوای رئیس جمهور محترم و همکارانش در دولت بر مبنای «تلاش تا دقیقه نود» و به ثمر رساندن پروژه های «مهر ماندگار» است و حتی از طرف برخی نزدیکان ایشان شنیده شده است که آقای رئیس جمهور «ورود زودهنگام دولت» به مساله انتخابات را «خیانت به مردم» دانسته اند.

از طرفی دیگر مردم در طول سالهای پس از انقلاب نگاه «منصفانه» و «واقعی تری» به  مسائل کشور پیدا کرده اند و نقاط ضعف و قوت کشو را در نظر دارند. بطوری که هم پیشرفت های کشور در عرصه های مختلف را لمس می کنند و هم مشکلات و نقاط ضعف های مجموعه ها و نیروهای داخلی کشور را درک می کنند. در برابر این «فهم نهادینه شده» در فرهنگ سیاسی مردم ایران، شایسته است مسئولین کشور با کنار گذاشتن اختلافات در موقعیت کنونی، زمینه حل مشکلات اقتصادی اخیر را با نسخه داخلی «اقتصاد مقاومتی» فراهم نمایند.