ولاديمير
پوتين، رئيسجمهور روسيه سعي كرد تا حداقل در لحن خطابي خود به يكي از
قديميترين وعدههاي خود عمل كند؛ وعده مبارزه با فساد در تمام سطوح دولتي
روسيه. او روز چهارشنبه ۱۲ دسامبر سخنراني سالانه خود را از كرملين ايراد
كرد و در اين سخنراني بر يك واژه كليدي تأكيد داشت و آن واژه فساد بود. او
در اين سخنراني جنگ علني خود را عليه يكي از ريشهدارترين معضل روسيه اعلام
كرد و به صراحت گفت: «اين يك لشكركشي نيست بلكه اين يك نابودي سيستماتيك
فساد است». به نظر ميرسد كه پوتين در اين جنگ تنها نيست و ديميتري مدودف،
نخستوزير روسيه همانند ديگر موضوعات در اين چند سال همراه او است.
نخستوزير روسيه در يك مصاحبه تلويزيوني شركت كرد تا از شروع يك «تكليف
بسيار مشكل» در مورد شروع اين تكليف چنين بگويد؛ «زمان براي بررسي فساد در
حال انفجار يك امر اتفاقي نيست». از اين سخن مدودف معلوم ميشود كه
دولتمردان روسيه ديگر نميتوانند در مقابل فساد لجام گسيخته در اين كشور
موضع انفعالي داشته باشند بلكه شرايط چنان حاد شده كه بر خود لازم ميبينند
تا به هر نحو شده راهحل عاجلي براي اين مشكل بينديشند و به جنگي همه
جانبه با آن بروند.
نخستين موضوع قابل توجه در مورد جنگ پوتين اين
است كه او تنها به لحن خطابي خود بسنده نكرده و قبل از اين عمليات خود را
شروع كرده بود. در واقع، هفتههاست كه تحقيقات از مقامات ارشد روس توجه
افكار عمومي را در كل اين كشور به خود معطوف كرده كه پرونده آناتولي
سرديكوف، وزير دفاع سابق روسيه، در كانون اصلي قرار گرفته است. آناتولي
سرديكوف از ياران قديمي پوتين بود كه براي مدت مديدي از حلقه نزديكان او به
شمار ميرفت اما در ماه اكتبر و به صورت غيرمترقبهاي حكم عزل او از مقام
وزارت دفاع روسيه اعلام شد و در مدت كوتاهي بعد از آن اتهامات عليه او مطرح
شد. مقامات رسمي كه اين پرونده را رسيدگي ميكنند اعلام كردهاند كه او
متهم است در وزارت تحت امر خود اختلاس قريب به ۳ ميليارد دلاري، معادل ۹۷
ميليون دلار داشته است. اين اتهام جداي از اتهاماتي است كه عليه او مطرح
شده و گفته ميشود ميلياردها روبل در سازمان فضايي روسيه مفقود شده و
همچنين، اتهاماتي در مورد ساخت و سازهاي غيرقانوني مطرح شده كه او در آنها
دست داشته است.
موضوع ديگر در جنگ پوتين دامنه آن است كه به نظر
ميرسد بسيار گستردهتر از آن است كه بتوان تصور كرد و به چنان مشكلي در
روسيه مبدل شده كه در لايههاي مختلف اين كشور نفوذ كرده است. بنابر
بررسيهاي سازمان شفافيت بينالمللي، TI، فساد در روسيه سال به سال
گستردهتر از قبل ميشود و تنها ادارات دولتي نيستند كه آلوده به آن
شدهاند بلكه بيمارستانها و مدارس اين كشور نيز از آن در امان نبودهاند و
فساد و رشوه را در هر جايي از اين كشور ميتوان مشاهده كرد. اين سازمان با
توجه به اين وضع از دامنه فساد بود كه در ميان ۱۳۸ كشور، روسيه را به
عنوان فاسدترين كشور دانست و دويچهوله نيز در نظرسنجي خود در سال ۲۰۱۱
اعلام كرد كه از هر سه فرد روسي، دو نفر از آنها فساد در روسيه را از
مهمترين مشكل موجود در اين كشور دانستهاند. شايد به دليل اين وضعيت باشد
كه پوتين جنگ خود را در قالب يك لشكركشي ندانسته است زيرا او ميداند كه
نميتوان در يك طرح ضربتي يا اصلاح اداري در مبارزه با فساد پيروز شد. او
جنگ خود را نابودي سيستماتيك (systematic extermination)، ناميده و با اين
عنوان نشان داده كه با چه حجم گستردهاي از عرصه مبارزه روبهرو است. درست
به همين دليل است كه مدودف از آغازي سخت سخن گفته؛ چراكه او ميداند بايد
فساد و رشوه را از ساختمانهاي دولتي گرفته تا ديگر نهادها و حتي
خيابانهاي روسيه جمع كند.
نياز اساسي در اين مبارزه شفافسازي است كه
به نظر ميرسد اين دو و تشكيلات زير دست آنان سعي به برداشتن گامهايي در
اين جهت دارند. اكنون به سختي ميتوان روزي را يافت كه گزارشي از فساد در
روزنامههاي روسيه منتشر نشود و انتظار ميرود تا در سال آينده ميلادي
نخستين پرونده جامع در مورد وضعيت فساد در روسيه منتشر شود.
روزنامه
ايزوستيا يكي از روزنامههايي است كه در اين زمينه به صورت جدي فعال شده و
حتي گفته ميشود يك حزب تازه تأسيس در مسكو با هدف مبارزه با فساد تشكيل
شده است. نام اين حزب «مردم بر عليه فساد» است و در همين ابتداي كار سعي
دارد تا يك جبهه سياسي را براي مبارزه با فساد و رشوهخواري تشكيل دهد. به
هر صورت، فساد در روسيه به نقطهاي رسيده كه از رئيسجمهور اين كشور تا
رسانهها و اقشار اجتماعي ناگزير از مبارزه با آن شدهاند و بايد منتظر
انتشار اسامي و افشاگريهاي گستردهاي در سال آينده ميلادي بود كه با آن
عرصه بر اين معضل مهم در جامعه روسيه تنگ شود.