از خرید قرضه ملی تا مصرف نفت به جای ذغال، حمایت از تولید ملی

در دوره اشغال ایران در دهه 1320، که 10 برابر شدن قیمت ها باعث توجه به مصرف کالای داخلی و حمایت از کالای ایرانی شد، و در دوره ملی شدن صنعت نفت که مصرف کالای ایرانی و مصرف نفت به جای ذغال راهکار حمایت از کشور شد، همواره مصرف و تولید داخلی برای گذار به آینده مورد حمایت بوده است

گروه اقتصادی ـ پس از آغاز جنگ جهانی دوم در ۹ شهریور ۱۳۱۸ (۱ سپتامبر ۱۹۳۹)، ایران بی‌طرفی خود را اعلام کرد، اما به دلیل گستردگی مرز ایران با اتحاد جماهیر شوروی و درگیری با آلمان این بی‌طرفی ناپایدار بود. ارتش متفقین به بهانهٔ حضور جاسوسان آلمانی در ایران به اشغال کشور مبادرت ورزید.

اشغال ایران
در روز ۳ شهریور ۱۳۲۰ نیروهای شوروی از شمال و شرق و نیروهای بریتانیایی از جنوب و غرب، از زمین و هوا به ایران حمله کردند و شهرهای سر راه را اشغال کردند و به سمت تهران آمدند. ارتش ایران به سرعت متلاشی شد. رضاشاه ناچار به استعفا شد. متفقین با انتقال سلطنت به پسر و ولیعهد او -محمدرضا- موافقت کردند.

پس از اشغال، راه‌آهن سراسری ایران برای انتقال کمک‌های نظامی به پشت جبهه شوروی، بر اساس قانون وام و اجاره مورد استفاده قرار گرفت.

ایران که در آغاز جنگ بی‌طرفی خود را اعلام کرده بود نهایتاً در ۱۷ شهریور ۱۳۲۲ به آلمان اعلان جنگ داد. هدف اصلی ایران از اعلان جنگ پیوستن به اعلامیه ملل متحد و شرکت در کنفرانس‌های صلح پس از جنگ بود.
رضاشاه، که در دوره حکومت خود برای حفظ قیمت ها و تامین مایحتاج مردم، افراد خطاکار را به درون تنور می انداخت، مجبور شد در مقابل اشغال انگلیس و روس، حکومت را به فرزندش بسپارد تا محمدرضا پهلوی، با سیاست همکاری با روس و انگلیس و مقابله با آلمان، حکومت را حفظ کند.

انگلیسی ها، دولت ایران را وادار کردند که خرج قشون انگلیس را با چاپ ریال بیشتر بدهد و در مقابل لیره استرلینگ انگلیسی دریافت کند . این کار و جنگ و مشکلات دیگر باعث شد که قیمت ها در سه سال 1320 تا 1323 ده برابر شود و 1000 درصد تورم به ایران تحمیل شد.
بعد از جنگ نیز انگلیس از پرداخت لیره در مقابل مخارج ایران به قیمت روز سرباز زد و لیره خود را با پول جدید کم ارزش بعد از جنگ جایگزین کرد و کلاهی بزرگ برسر دولت ایران رفت.
نتیجه آن شد که تورم سنگینی بر ایران تحمیل شد.
اما ملت ایران و ملیون و آزادی خواهان تلاش کردند تا بازسازی اقتصاد وصنعت و مصرف کالای ایرانی را به عنوان راهکار انتخاب کنند.

ملی شدن صنعت نفت

دوره نهضت ملی شدن صنعت نفت نیز دوره ای است که نشان می دهد حمایت از تولید ملی می تواند راهکاری موثر برای گذار از شرایط خاص باشد.

مصدق، از طریق بستن مالیات بر کالاهای مصرفی، به بازسازی ارتش و کارخانه ها پرداخت.
فروش اوراق قرضه دولتی نیز راهکار موثر دیگری بود که آزادی خواهان با حمایت خود دولت را پشتیبانی کردند. می گویند فردی مانند حسن شمشیری مالک چلوکبابی شمشیری حدود 500 هزار تومان قرضه ملی خریده بود که ارزش زیادی داشت و بازاریان وصنعتگران بسیاری دولت را یاری دادند.

دربخش مصرف نفت داخلی، عالی نسب سماور نفتی ساخت و مصدق در ورودی محل کارش این سماور که سمبل ایستادگی ملت ایران در مقابل تحریم نفتی بود را قرار داد و مردم تشویق شدند که به جای ذغال، نفت بخرند.

در بخش های دیگر نیز مصرف داخلی دائم ترویج می شد که نیازی به واردات نباشد. سفرهای خارجی نیز منع شد البته برخی به خاطر آن که سفر به عتبات و حج و کربلا و نجف نرفتند با مصدق بد شده بودند و انتقاد داشتند که چرا ارز به آنها داده نمی شود.
مالیات بر برخی کالاهای مصرفی نیز باعث ساختن نیروی هوایی و بازسازی و ارتش و... شد.
خلاصه آن که انواع روش ها برای حمایت از تولید ملی به راه افتاد ...

در پائیز ۱۳۳۰، هنگامیکه دکتر مصدق اقدام به انتشار اوراق قرضه ملی در راستای اهداف نهضت ملی نمود ، «حاج محمدحسن شمشیری» بزرگترین و عمده ترین خریدار این اوراق بود. طوریکه مبلغ دویست هزارتومان برای خرید قرضه ملی پرداخت و همچنین سه میلیون تومان دیگر در اختیار بانک بیمه گذاشت تا بدون بهره، به فقرا و مستمندان بپردازد. برخی منابع، رقم خریداری شده قرضه ملی را 500 هزار تومان برآورده کرده اند

برای درک بهتر این کمک مالی باید توجه کرد که آن زمان چلوکباب 2 ریال، گوسفند زنده 20 ریال، خانه 200 متری 60 ریال بوده است. اگر الان گوسفند زنده را حداقل 6 میلیون ریال در نظر بگیریم یعنی قیمت ها
از نظر خرید گوشت، 300 هزار برابر شده است.
یعنی معادل حدود 2 میلیون و 500 هزار سیخ کباب یا معادل 250 هزار گوسفند

این رقم حداقل در این مدت یعنی 61سال پس از خرید او، معادل 150 میلیارد تومان ارزش دارد و برخی رقم آن را تا 300 میلیارد تومان برآورد کرده اند.

لینک کپی شد

گزارش خطا