توسعه نامتوازن شهرنشيني از يكسو و افزايش معضلات و مشكلات شهري همچون آلودگي هوا، ترافيك و وجود صنايع آلاينده از سوي ديگر سبب شده است تا زنجيره مشكلات و معضلات شهري با پيوستن به يكديگر همچنان سلامت شهروندان را در كلانشهرها و شهرهاي آلوده در معرض تهديد جدي قرار دهد و در اين ميان با وجود آگاه بودن به وجود چنين معضلات شهري باز هم مسئولان به حركتهاي لاكپشتي خود ادامه ميدهند و بسياري از شهروندان نيز به دليل تكرار معضل آلودگي و نبود راهحل مناسب از رعايت مسائل كنار كشيدهاند و اين آلودگي است كه به عناوين مختلف چتر شوم خود را بر شهرها و شهروندان گسترده است.
از
كودكان گرفته تا سالمندان با انواع و اقسام بيماريها و تشديد عارضهها در
برابر اين غول سياه قرار گرفتهاند و مسئولان باقي ماندهاند و هشدارهاي
پيدرپي و شهروندان بيپناه.
همراهي آلودگي هوا با پايتخت نشينان
تهران؛
شهري با وسعت ۶۰۰ ، ۷۰۰ كيلومتر مربع و بافت متراكم و محصور در ميان
ارتفاعات كوهها بنابر هزار و يك دليل همچنان با آلودگي هوا دست و پنجه نرم
ميكند؛ نبردي كه در آن همچنان مغلوب است. بنابر گفتههاي رئيس كميته محيط
زيست شهري، رفع معضل آلودگي هواي پايتخت راهحل دارد ولي براي آن ارادهاي
وجود ندارد.
معصومه ابتكار با بيان اينكه تهران همواره با آلودگي
هوا مواجه است، ميگويد: زماني كه هوا ساكن است و بادي نميآيد، متوجه
ميشويم كه آلودگي هوا وجود دارد و اين نشان ميدهد كه براي تعهدات و
مسئوليتها اهميتي قائل نيستيم.
اين سخنان در حالي از سوي اين عضو
شوراي اسلامي شهر تهران بيان ميشود كه بنابر اسناد موجود تاكنون در هيچ
دورهاي ارادهاي براي حل اين معضل وجود نداشته است و تمامي اقدامات صورت
گرفته در حد حرف و شعار باقي مانده يا همچون راهكارهاي مقطعي به آن موارد
عمل شده است.
طرح جامع كاهش آلودگي هوا پيشخواني براي وعدهها
با
وجود الزامات قانوني براي به اجرا در آوردن طرح جامع كاهش آلودگي هوا
همچنان برخي جلسات اين طرح جامع با حضور مسئولان دستگاههاي عضو برگزار
ميشود و به دليل پيچيدگي مسائل و مشكلات موجود و به دليل ناآگاهي و كم
كاريهاي صورت گرفته، بندهاي قانوني اين طرح همچنان به جاي راهكاري براي حل
معضل آلودگي هوا، به پيشخواني براي وعدههاي توخالي و بدون عمل تبديل شده
است. به گونهاي كه برخي نمايندگان عضو طرح جامع كاهش آلودگي هوا فقط و فقط
به ارائه نظرات و تصويب مواد قانوني براي اين طرح جامع اقدام ميكنند و در
عمل و اجرا هيچ اتفاقي رخ نميدهد و نمايندگان دستگاههاي مسئول براي
فرار از بار مسئوليت به اين طرح پوشهاي متوسل شوند.
عملكرد
سالهاي متمادي دستگاههاي مسئول در بحث آلودگي هوا از اصلاح سوخت مصرفي
گرفته تا توسعه حمل ونقل عمومي و راهكارهايي از اين دست نشان داده است كه
طرح جامع كاهش آلودگي هوا خود به پديده اينورژن (وارونگي) تبديل شده است؛
چرا كه اين طرح با وجود نكات و مصوبات قانوني مثبت براي كاهش آلودگي هوا در
مباحث پيشگيري و كاهش به دليل مشخص نبودن راهكارها و عملكرد به عاملي براي
شانه خالي كردن از مسئوليت تبديل شده است به گونهاي كه با وجود طرح جامع
كاهش آلودگي هوا و بنابر گفته برخي كارشناسان و شاخصهاي اعلام شده از سوي
مراكز ذيصلاح در سالهاي اخير، شاخصهاي آلايندگي و آلودگي به صورت
چشمگيري افزايش پيدا كرده است. در اين ميان برخي مراكز تصميمگير و
تصميمساز به جاي آيندهنگري بنابر مصلحتهايي كه دلايل آن مشخص نيست
تصميماتي را گرفته و ميگيرند كه عملاً نه تنها منجر به كاهش آلودگي هوا
نميشود بلكه افزايش آلودگي هوا از جمله اصليترين نتايج آن به حساب
ميآيد.
اين انتظار ميرود كه مسئولان در حوزههاي مرتبط با
تصميمگيري براي كاهش آلودگي هوا عاقبتانديشي كنند و نه مصلحت انديشي
مقطعي. افزايش مدت زمان پنج ساله براي معافيت خودروها از معاينه فني خود
دليل واضحي بر اين مدعاست. هر چند اعتراضات بسياري از سوي برخي مراكز مرتبط
براي اين تصميم غير كارشناسي صورت گرفته ولي نتايج اين تصميم باعث شده است
در بازههاي زماني طولاني، همچنان در اين بخش با افزايش آلودگي هوا
روبهرو شويم.
قوانين، بازدارندگي كافي ندارند
گذشته
از نقش منابع متحرك موتوري كه بيش از ۸۰ درصد از آلودگي و آلايندگي هوا را
برجاي ميگذارند ساير عوامل آلودگي و توليد آلايندگي نيز به دلايل مختلف
بر ميزان اين معضل در طول زمان ميافزايد و به دليل آنكه قوانين، قدرت
بازدارندگي كافي ندارند با وجود اعمال قوانين موجود باز هم اقدامات صورت
گرفته كار به جايي نميبرند. در اين زمينه علي محمد شاعري، قائم مقام
سازمان محيط زيست با اشاره به اينكه به هيچ وجه قوانين موجود بازدارنده
نيستند، ميافزايد: ايجاد دادگاه ويژه رسيدگي به جرائم زيست محيطي تنها
راهكار دائمي و اصولي براي كاهش آلايندهها در تهران و كلانشهرهاست.
خط قرمز آلودگي هوا، اسبابي براي تسويه حساب
متأسفانه
به دليل پيچيدگيها در عملكردها و نبود نظارت كافي و جامع بر اجراي قوانين
وضع شده، وقتي شاخصهاي آلودگي هوا و آلايندگي از مرز خط قرمز عبور
ميكنند مسئولان در بخشهاي حساس و ويژهاي كه ميتوانند عملكرد بجا و
مثبتي داشته باشند، عملاً با فراموش كردن وظايف خود به رصد وظايف ساير
سازمانها و دستگاههاي متولي پرداخته و با بهانه قرار دادن كمكاريها، با
پاسكاري اقدامات خود به بخشها و دستگاههاي ديگر عملاً فرصتي را براي
تسويه حسابهاي سياسي و دعواهاي پيش روي خود پيدا ميكنند تا يكديگر را
مقصر قلمداد نمايند. نمونههاي بارز اين اقدامات و عملكردها را ميتوان در
سازمان محيط زيست و شهرداريها و ساير دستگاههاي متولي به فراواني مشاهده
كرد. يكي راهكار ميدهد و ديگري آن را به باد سخره ميگيرد و بالعكس.
بنابر
گفتههاي صاحبنظران اينگونه اقدامات از سوي برخي دستگاهها نتيجه
بيتدبيري و كپيبرداري غير كارشناسي راهحلها از اقدامات ساير كشورهاست
كه با توجه به بافت شهري و نوع ايجاد آلودگي هوا و وجود منابع آلاينده
عملاً در كاهش آلودگي هواي شهرها اثري نداشته و نخواهد داشت بلكه با اجرايي
كردن آنها، بر بار مشكلات و معضلات افزوده خواهد شد.