چطور انحصار دولتی، داشتن خانه را برای مردم به آروز تبدیل کرده است؟

گروه اقتصادی: افزایش بی‌سابقه قیمت مسکن در ایران به یکی از اصلی‌ترین دغدغه‌های خانوارها و موضوعات روز کشور تبدیل شده است. طبق گزارش‌های مرکز آمار ایران، سهم مسکن از هزینه‌های سبد خانوار در مناطق شهری به بیش از ۴۲ درصد و در استان تهران به ۵۶ درصد رسیده است. این آمار در میان برخی دهک‌های ضعیف به ارقامی چون ۷۰ تا ۹۰ درصد نیز می‌رسد. اما چرا مسکن، این نیاز ابتدایی زندگی، به کابوسی برای خانواده‌های ایرانی تبدیل شده است؟

به گزارش بولتن نیوز یکی از اصلی‌ترین دلایل بحران مسکن در ایران، افزایش سرسام‌آور قیمت زمین است. طی سه دهه گذشته، قیمت زمین در کشور ۱۱۰۰ برابر شده است؛ افزایشی که حتی از رشد قیمت طلا، سکه و دلار پیشی گرفته است. این مسئله به‌وضوح نشان می‌دهد که مشکل مسکن تنها به عوامل کلان اقتصادی مانند تورم و کاهش ارزش پول ملی مربوط نمی‌شود. بلکه در این میان، سیاست‌گذاری‌های نادرست و سوءمدیریت نقش پررنگی ایفا کرده‌اند.

به گفته محمد منان‌رئیسی، نایب‌رئیس کمیسیون عمران مجلس، متوسط قیمت هر متر مربع مسکن در تهران حدود ۹۰ میلیون تومان است، درحالی‌که هزینه ساخت آن تنها ۱۵ میلیون تومان برآورد می‌شود. این اختلاف فاحش به‌وضوح نشان‌دهنده نقش کلیدی زمین در بحران قیمت مسکن است.

سازمان ملی زمین و مسکن، یکی از ارگان‌های زیرمجموعه وزارت راه و شهرسازی، در حال حاضر ۱۸ میلیارد متر مربع زمین در اختیار دارد؛ رقمی که ۳۰ برابر مساحت فعلی شهر تهران است. اما با وجود این منابع عظیم، سیاست‌گذاری‌های محدودکننده و نبود برنامه‌های عملیاتی، دست این سازمان را برای استفاده از این زمین‌ها بسته نگه داشته است.

شورای عالی شهرسازی و شخص وزیر راه و شهرسازی به‌عنوان رئیس این شورا، از سوی کارشناسان به‌عنوان متهمان اصلی بحران مسکن معرفی شده‌اند. سیاست‌های نامناسب این شورا در مدیریت زمین و مسکن، نه‌تنها به کنترل بازار کمک نکرده، بلکه با تشدید نابرابری‌ها، دسترسی قشرهای ضعیف به مسکن را غیرممکن کرده است.

از سوی دیگر، تصمیم‌گیری‌های ناقص در حوزه ساخت‌وساز و طرح‌های توسعه شهری، نه‌تنها به بحران مسکن دامن زده، بلکه با گسترش بی‌رویه شهرها، مشکلات دیگری نظیر آلودگی هوا و کاهش کیفیت زندگی در کلان‌شهرها را نیز به همراه داشته است.

یکی از مهم‌ترین معضلات مدیریتی در ایران، فقدان پاسخگویی است. با وجود افزایش سهم مسکن در سبد هزینه خانوارها و رشد نجومی قیمت‌ها، هیچ‌کدام از مسئولان حاضر به پذیرش مسئولیت این وضعیت نیستند. این در حالی است که تصمیم‌گیری‌های غیرکارشناسی در حوزه مسکن، خانواده‌های ایرانی را به حاشیه‌های زندگی رانده و بسیاری از آنها را در تأمین ابتدایی‌ترین نیازهایشان با مشکل مواجه کرده است.

برای حل بحران مسکن، باید به ریشه‌های این معضل پرداخت. رانت زمین، نبود برنامه‌های شفاف و عدم استفاده از منابع موجود، از مهم‌ترین عوامل بحران هستند. راهکارهای زیر می‌توانند به بهبود این وضعیت کمک کنند:

1. رفع انحصار از زمین‌های دولتی: آزادسازی زمین‌های در اختیار سازمان ملی زمین و مسکن برای ساخت‌وساز و عرضه به بازار.

2. مالیات بر زمین‌های بلااستفاده: وضع مالیات بر زمین‌هایی که بلااستفاده مانده‌اند تا از احتکار آنها جلوگیری شود.

3. شفاف‌سازی سیاست‌ها: تدوین برنامه‌های بلندمدت و شفاف در حوزه مسکن، با تأکید بر پاسخگویی مسئولان.

4. تشویق بخش خصوصی به ساخت مسکن ارزان‌قیمت: ارائه تسهیلات و کاهش موانع اداری برای فعال‌سازی بخش خصوصی.

بحران مسکن در ایران نتیجه مستقیم سیاست‌گذاری‌های اشتباه، سوءمدیریت و نبود شفافیت است. درحالی‌که خانواده‌های ایرانی روزبه‌روز تحت فشار بیشتری قرار می‌گیرند، مسئولان به جای پاسخگویی، به سیاست‌های ناکارآمد خود ادامه می‌دهند. تنها با تغییر نگاه به مقوله مسکن به‌عنوان یک حق اساسی و نه کالایی برای سوداگری، می‌توان این بحران را پشت سر گذاشت.