جای‌دادن جهاد سازندگی در دل سازمان‌ها خطاست

در این نشست که حدود ۷۰ تن از فعالان این عرصه حضور به هم رساندند، رویکرد دولت به احیای جهاد سازندگی  به بحث و نظر گذاشته شد. از جمله حاضران در جلسه طیف وسیعی از پیشکسوتان جهاد سازندگی و کانون سنگرسازان بی سنگر‌، اعضای مجمع ملی جهادگران و گروه های جهادی از استان‌های کرمان‌، زنجان و قم‌، مسئول و اعضای جهادگران بسیج دانشجویی‌، مسئول و نمایندگانی از قرارگاه جهادی امام رضا (ع)‌، قرارگاه خدمت رسانی امام حسن مجتبی(ع)‌، بنیاد خاتم الاوصیاء‌، اندیشکده پایا‌، اندیشکده حما، اندیشکده جهادی،خانه اندیشه و اساتید و پژوهشگران فعال در حوزه توسعه روستایی و محرومیت زدایی و نمانیدگانی از مجلس شورای اسلامی حضور داشتند‌.

در ابتدای این نشست مهدی روح اللهی، مدیر اندیشکده پایا هدف از برگزاری این نشست را کمک به دولت سیزدهم و انتقال دغدغه‌های طیف وسیع نخبگان و فعالان جهادی در رویکرد دولت برای احیای جهاد سازندگی مطرح کرد.

 

وی با بازخوانی بیانات مقام معظم رهبری در مراسم تنفیذ ریاست  جمهوری دولت سیزدهم‌، حضور مردم را کلید حل مسائل کشور معرفی نمود که هیچ جایگزین دیگری ندارد اما آنچه که محل بحث است چگونگی، ساخت و قالب استفاده از این ظرفیت است‌.

 

در ادامه مدیر اندیشکده پایا ‌با مرور و ذکر مصادیقی از عرصه های ورود جهادسازندگی در عرصه های محرومیت زدایی‌، توسعه روستاها‌، پشتیبانی و مهندسی در جنگ‌، توسعه فناوری‌های موشکی و نظامی از جمله ساخت موشک‌های با سوخت جامد و تاسیس جهاد دانشگاهی در دهه اول انقلاب و حتی خودکفایی صنعتی و طراحی‌، راه اندازی و توسعه واحد‌های بزرگ  صنعتی و کشاورزی در دهه دوم انقلاب و بعدها راه اندازی گروه مهندسی مپنا و پژوهشکده رویان و غیره‌، تقلیل جهاد سازندگی به عرصه روستا و محرومیت زدایی را ظلمی بزرگ به جهاد سازندگی در دهه چهارم انقلاب دانست و تاکید کرد دولت باید در همه سطوح خود به بازطراحی الگوی جهادی در سطوح ماموریتی و سازمانی بپردازد‌.

 

همچنین وی در مسئله روستا نیز مشکل را در دستگاه های عریض و طویل دولتی دانست و بیان کرد: آنچه که در اولویت قرار دارد تایید متولی مشخص توسعه روستا در دولت و تمرکز و مسئولیت پذیری دستگاه های مسئول در این امر است.

در ادامه این مراسم، ‌یکی از پژوهشگران حوزه مردمی‌سازی خدمات اجتماعی دستور رئیس جمهور در رابطه با احیای ماموریت های جهاد سازندگی را قابل تقدیر دانست ولی مدعی شد استفاده از واژه احیا روی این موضوع‌ یک خطا است.

 

ایرانمنش، با بیان اینکه میدان عمل در شرایط فعلی تغییر کرده است به تشریح میدان وسیع حضور گروه های مردمی و بازیگران متعدد این حوزه پرداخت و بیان داشت ظرفیت انسانی انقلابی به طور کمی و کیفی گسترده تر شده است و دوران فعلی دوران پسا خیزش خودجوش ها است.

 

ایرانمنش همچنین تاکید کرد: شیوه های برنامه ریزی باید تغییر پیدا کند زیرا که کنشگران تغییر کرده و تنوع و تکثر پیدا کرده اند.

 

وی با ‌بازخوانی حداقل پنج برنامه احیای جهاد در دو دهه گذشته خواستار عبرت گرفتن از این شیوه سازماندهی از بالا به پایینی برای سازماندهی ظرفیت های مردمی شد.

 

وی این نگاه که ما اقتصاد روستا را رونق بخشیم و موجب مهاجرت معکوس شویم را نیز ناشی از فهم غلطی از روستا دانست‌.

 

محمد علی شم‌آبادی از پیشکسوتان جهاد سازندگی سخنران بعدی نشست بود؛ وی ‌تعریف نسبت صحیح نهاد مردمی جهادسازندگی و دولت‌ها در ادوار گذشته را یکی از مسائل حکمرانی در کشور دانستند و بیان کرد:‌ هیچ گاه در دولت های بازرگان، بنی‌صدر، میرحسین موسوی، هاشمی، خاتمی،احمدی نژاد، روحانی و دولت فعلی این رابطه به درستی مورد مطالعه قرار نگرفته است.

 

برای مثال بنی صدر جهاد سازندگی را غول بی شاخ و دم می‌دانست و معتقد بود اساسنامه جهاد سازندگی، اساسنامه دولت افغانستان است.

 

محمد علی شم آبادی با بیان اینکه تجربیات جهاد هنوز هم به‌درستی مستندسازی نشده است خواستار این شد که در احیای این سازمان تعجیل نشود، او جهاد سازندگی را  به‌عنوان نهادی هماهنگ‌کننده، همراه کننده و یکپارچه کننده دانست و نه ادغام کننده دیگر نهادها.

 

ضمن آنکه جهاد سازندگی در ابتدای انقلاب نیز علاوه بر حوزه کشاورزی در طیف وسیعی از فعالیت های اجتماعی،صنعتی، فناوری، بهداشت و درمان، آموزش و پشتیبانی از جنگ فعالیت داشت و نباید آن را صرفاً به حوزه روستا محدود کرد.

 

شم آبادی همچنین معتقد بود که نمی توان جهاد را از دل دستگاه های بروکراتیک دولتی قطعا احیا کرد.

سخنران بعدی این مراسم نورمحمد، معاون آسیب های اجتماعی قرارگاه خاتم الاوصیا بود که با ذکر سوالاتی، رویکرد فعلی دولت را بررسی کرد؛ ‌ از جمله آنکه‌ آیا جهادی که از آن صحبت می‌شود قرار است جایگزین نهادهای فعلی باشد یا اینکه موازی‌کاری خواهد کرد؟ آیا جهاد می خواهد پیوست مردمی فعالیت های حاکمیت باشد در صورتی که این کارکرد از دل دولت بیرون نمی‌آید؟ باید مشخص کنیم این جهاد با آحاد مردم چه نسبتی خواهد داشت؟

 

در ادامه برنامه سردار اباذری از مدیران قرارگاه خدمت رسانی امام حسن مجتبی (ع)  که هماهنگ کننده نهادهای حمایتی کشور در خدمت رسانی است بیان داشت: ما در اوایل انقلاب آثار خدمت جهاد سازندگی را در کشور می دیدیم اما در حال حاضر با وجود اینکه اقدامات فراوانی در حوزه محرومیت‌زدایی انجام می‌شود ولی آن‌گونه که باید شاهد آن خروجی ها نیستیم‌.

 

وی گفت: در حال حاضر مجموعه‌ای عظیم از ظرفیت‌های مردمی در حوزه محرومیت‌زدایی فعال هستند از جمله نهادهای حاکمیتی، خیریه ها، مدرسه سازها و غیره ولی  ۹۹درصد منابع کشور در اختیار دولت است که این خدمات را از طریق پیمانکاران و با هزینه چند برابری عرضه می‌کند و بسیاری از منابع کشور در این مسیر حیف و میل می شود و بسیاری از پروژه ها گران تمام می‌شوند.

 

سردار اباذری اظهار کرد: در واقع در درجه اول وضعیت دستگاه های دولتی در خدمت رسانی باید سامان یابد و در مرحله دوم به فکر استفاده از ظرفیت های مردمی بود.

 

وی با بیان اینکه نهادهای حاکمیتی و مردمی به صورت جزیره ای عمل می‌کنند، پیشنهاد کرد: ضرورت دارد قرارگاهی ملی با دستور رهبری تشکیل شود‌ که شاید هم رئیس جمهور مسئول آن باشد؛ ماموریت این قرارگاه ملی محرومیت‌زدایی در نظر گرفته شود و همه بودجه محرومیت زدایی در داخل آن متمرکز  و مدیریت شود، این قرارگاه  خارج از دولت باشد ولی دولت هم در آن سهیم باشد و درعین حال همه فعالین جهادی کشور را شامل شود. 

 

‌در ادامه، کمرروستا سخنران بعدی نشست به عنوان یکی از فعالین جهادی و از اعضای سابق شورای ملی مجمع با نقدی بر فقدان وجود برنامه مشخص در رویکرد دولت تاکید کرد: باید مشخص شود که دولت چه اهدافی را از این طرح دنبال می‌کند، دولت باید مشخص کند که صرفاً می‌خواهد کار محرومیت‌زدایی را انجام دهد یا اینکه هدف صرفاً اقتصاد روستا است.

 

وی در ادامه به ذکر سوالاتی پرداخت مبنی بر اینکه آیا می‌خواهیم از ظرفیت‌های مردمی هم استفاده کنیم یا خیر، آیا احیای جهاد کمکی به حل مسائل فعلی جامعه خواهد کرد و اولویت امروز مردم و مطالبه مردم و جوانان  است؟ آیا تضمینی وجود دارد که بعد از تغییر دولت، مسیر احیای جهاد تغییر نکند؟  ما در حال حاضر بیست سازمان و دستگاه دولتی در حوزه محرومیت زدایی داریم که دولت در درجه اول لازم است از ظرفیت‌های فعلی استفاده کند و آنها را سامان دهد، همچنین انتصابات و روح حاکم بر آن باید جهادی باشد، در تعامل با گروه های جهادی نیز دولت باید نقش برنامه ریزی و تسهیل‌گری بین ظرفیت‌های دولتی و ظرفیت های مردمی و انقلابی را ایفا کند.

 

وی اظهار کرد: ما نباید ساختار مضاعف بر ساختارهای موجود ایجاد کنیم،‌ تصمیم دولت در این موضوع آزمون بزرگی برای دولت خواهد بود.

 

بنابراین گزارش یکی از نکات مهم و قابل توجه این نشست حضور فعالین جهادی از استان‌ها در این نشست بود که حساسیت   گروه های جهادی به  رویکرد دولت را نشان می‌دهد.

 شهریاری، از فعالان جهادی استان کرمان در این نشست عنوان کرد: ‌برای احیای جهاد ما نیازمند ساختارسازی متناسب و غیردولتی هستیم تا از ظرفیت های جهادی استفاده شود،؛ دولت با توجه به تغییرات چهارساله نمی‌تواند پاسخگویی مستمر در رابطه با فعالین جهادی باشد.

 

همچنین اسماعیلی از فعالین جهادی استان زنجان نیز با تاکید بر نیاز به پیگیری راهکارهایی که پایداری گروه‌های جهادی را به دنبال داشته  باشد تاکید کرد: که فاعل اصلی برقراری عدالت در جامعه مردم هستند و پیشنهاد کرد‌ که باید به گونه ای برنامه ریزی شود که ظرفیت های آحاد جامعه به خصوص جوانان و بانوان در حوزه محرومیت زدایی استفاده کرد و شکل دهی ساختارهای موازی در دولت در تعارض با این اصل است .  

 

در ادامه این مراسم، مهدی مسکنی دبیر قرارگاه جهادی امام رضا(ع) با در نظر گرفتن دو رویکرد نهضتی و ساختاری مطرح کرد: رویکرد نهضتی، مردم پایه هست و رویکرد ساختاری، تعریف جهاد در دل نهادهای دولتی و اداری را هدف قرار می‌دهد.

 

وی ‌با تبیین این موضوع که جهاد از دیدگاه امام مردم پایه است،  تاکید کرد‌:‌ امام می‌خواست که مردم به صورت مستمر در صحنه حضور داشته باشند؛ نگاه ساختاری نگاهی است که فرصت ها و ظرفیت‌ها را تبدیل به تهدید خواهد کرد، باید به این سوال پاسخ دهیم که آیا می توانیم بین نهادهای موازی در حال فعالیت در حوزه محرومیت زدایی هماهنگی ایجاد کنیم؟ باید به این نکته توجه کنیم که نهادهای محرومیت‌زدایی تعارض منافع دارند، در عین حال ما باید مردم را اقناع  کنیم که می توانند تاثیرگذار باشند.

 

وی اضافه کرد: باید توجه کنیم که نمی توانیم مسائل را به صورت دستوری حل کنیم، باید توجه کنیم که مسائل دیروزی جهاد سازندگی در دهه۶۰ تغییر کرده است و راهکار ما ایجاد خیزش و جنبش برای حل مسائل امروزی است.

 

مسکنی در پایان تصریح کرد: نیروهای جهادی قدرتش را از دولت نمی‌گیرند و جهاد باید با استفاده از ساز و کارهای مردمی ایجاد شود.

 

‌ابراهیم پور‌ از اساتید فعال در حوزه توسعه روستایی سخنران بعدی نشست بود که گفت: جهاد برپایه فرهنگ صداقت و اعتماد شکل گرفت و همچنین جهاد در اول انقلاب در بسیاری از عرصه ها  فعال بود و منحصر در کشاورزی و روستا نبود. در حال حاضر ما فاقد الگوی توسعه روستایی جامع هستیم.

 

وی همچنین یادآور شد: بیشترین میزان مهاجرت از روستا به شهر از زمانی اتفاق افتاد که جهاد سازندگی منحل شد.

وی گفت: مسئله اصلی روستا نبود متولی مشخص است، در حالی که در بعضی کشور‌های در حال توسعه مثل برزیل و تایوان در حال حاضر برای این موضوع فکر شده و وزارتخانه هایی مختص توسعه روستایی ایجاد کرده اند.

در ‌ادامه این نشست هادی همایونی مسئول وقت جهاد سازندگی در استان همدان و از پیشکسوتان این نهاد، با مطرح کردن این که ذات و جوهره انقلاب سازندگی است و نه جنگ.

 

وی عنوان کرد: انقلاب شکل گرفت که بسازد و این جنگ بود که بر انقلاب اسلامی عارض شد، امام مسأله ساختن را به عنوان یک قیام شروع کردند و هیچ چیزی نمی‌تواند مانع آن سازندگی شود، این آرمان شاید فروکش کند ولی هیچ وقت تعطیل نمی‌شود .

 

وی با مسبوق با سابقه دانستن دخالت سیاسیون در جهاد سازندگی تاکید کرد: باید توجه کنیم که چه تضمینی برای عدم برخورد های سیاسی در آینده با جهاد وجود دارد.

روح الله ایزدخواه، نماینده مجلس از دیگر سخنرانان نشست بود که ‌‌تاکید کرد: که هیچ سازمانی نمی‌تواند فرهنگ جهادی بسازد‌، فرهنگ جهادی خمیرمایه تشکیل جهاد بود، باید توجه کنیم که جهاد با سازمان شروع نشد، این سوال که جهاد در چه سازمانی باشد سوالی اشتباهی است.

 

ایزدخواه تاکید کرد نباید به عقب برگردیم و نباید شیوه‌های دهه های گذشته را اجرا کنیم، در حال حاضر هم شرایط، هم مسائل و هم ظرفیت ها تغییر کرده است و باید مسائل اولویت دار مورد توجه قرار گیرد.

 

وی ‌جهاد را جزو شئون ولی امر دانست که مردم برای آن بسیج می‌شوند ولی ما قائل نیستیم یک حرکت جهادی منتزع از دولت باشد.

 

ایزدخواه با یادآوری آموزه ای استاد شهید حسینعلی عظیمی به جهادگران یادآور شد: جهادگران باید امکانات بالقوه و نیازها را با هم ارتباط دهند نه اینکه به دنبال تامین منابع و تجهیزات باشند که اساسا شیوه ای دولتی است.

وی اضافه کرد: در واقع جهاد حلقه میانی بین حاکمیت و مردم است و باید فعالیت‌های جهاد را در حوزه‌های علمی، فناوری ،خانواده ،آموزشی، فناوری هم تعریف شود‌.

 

در ادامه این نشست، خان محمدی از فعالان پیشکسوت حرکت‌های جهادی گفت: جریان و روح جهادی هنوز در حوزه های مختلف فعال است و برای پیشرفت و آبادانی نیازمند یک نگاه همه جانبه هستیم و نمی توان مشکلات را به صورت بخشی حل کرد.

 

وی افزود: ساختارهای اجرایی ما در کشور بخشی است و توان حل مسائل چند بعدی را ندارد.، علت توفیق جهاد سازندگی هم همین بود که به صورت همه جانبه در موضوعات ورود می‌کرد.

در بخش پایانی جلسه، مهدی روح اللهی به عنوان دبیر نشست بیان داشت: با توجه به این که حساسیت های بالایی در خصوص احیای ماموریت‌های جهاد سازندگی و فعالیت های گروه های جهادی از سوی فعالین این عرصه وجود دارد  و حضور پررنگ و متنوع جهادگران پیشکسوت و جهادگران جوان از اقصی نقاط کشور شاهدی بر این مدعا است‌، دولت باید با صبر و تدبیر در موضوع ورود کرده و تعجیل در این موضوع بپرهیزد تا با تاملی بیشتر و با سازوکاری مناسب تر به الگوی حمایت از حرکت‌های جهادی برسد.