نخبگان و تنبلی مطالعاتی
ملیحه زرین‌پور- به اذعان بخشی از کارشناسان و صاحبنظران، گسترش روز افزون فضاهای مجازی، شبکه‌های اجتماعی و نشریات سایبری عاملی بر تغییر رفتار مطالعاتی اقشار مختلف جامعه شده است.
به گزارش بولتن نیوز، این رویه، می‌تواند مثبت باشد ولی در موارد بسیاری چون کم عمق بودن مطالب ارائه شده و برخوردهای یک جانبه با برخی مسائل، این اطلاعات نمی‌تواتند خیلی قابل استناد باشند؛ خصوصا برای افراد فرهیخته و نخبگان کشور و همچنین اصحاب رسانه که همواره با اطلاعات و مسائل حساس مواجه بوده و خود می‌توانند راهبر افکار جامعه باشند.
عوامل ذکر شده در کنار کم محتوایی و سطحی‌پردازی در برخی کتابهای امروزی، که نمی‌تواند ذهن جویای نخبگان را سیراب کند، ممکن است عاملی باشد بر برخی کتاب گریزی‌هایی که برخی از کارشناسان خطر آن را گوشزد می‌کنند.
ضریب نفوذ شبکه‌های اجتماعی عاملی بر دوری از کتاب
دکتر مصطفی تقوی، عضو هیئت علمی فلسفه علم دانشگاه شریف در گفتگو در خصوص کتاب گریزی نخبگان و تحصیلکردگان می‌گوید: این موضوع نیاز به تحقیق جامعه‌شناسی دقیقی دارد، ولی ممکن است یکی از عوامل آن ورود فضای مجازی به زندگی نخبگان و دیگری گرانی کتاب‌ها و کمبود درآمد آن‌ها باشد.
وی عنوان می‌کند: به نظر می‌رسد گسترش شبکه‌های اجتماعی و افزایش ضریب نفوذ آن در زندگی نخبگان، دانشجویان و تحصیلکردگان آن‌ها را مشغول و همچنین مقداری از نیاز آن‌ها برطرف کرده است.
دکتر تقوی، کم محتوایی کتاب‌ها و عدم استقبال نخبگان از آن‌ها را به عنوان عامل دیگری از کتاب گریزی نخبگان رد نکرده و می‌گوید: کتابهای خوب هم منتشر می‌شود، ولی حجمی از کتابهای منتشر شده را آثار کم ارزش شامل می‌شود و نیاز است با تمهیداتی انتشار کتابهای خوب را گسترش داد.
این عضو هیئت علمی فلسفه علم دانشگاه شریف، با بیان اینکه ذهن انسان محدود است، می‌افزاید: وقتی ذهن افراد توسط دیتاهای گوناگون اشباع شود، فرصت نمی‌کند سراغ کتاب و آثار مکتوب برود.
رشد فناوری اطلاعات و حرکت به سمت پوچی
وی همچنین به آسیب اساسی که فناوری اطلاعات در این زمینه وارد کرده، اشاره و ادامه می‌دهد: جامعه‌شناسان می‌گویند اگر انسان‌ها در مقابل این هجمه عظیم اطلاعاتی و دیتا‌ها مقاومت نکنند، به سمت پوچی رفته و اگر سلامت ذهن خود را کنترل نکند، دانش و شخصیتش به خوبی رشد نمی‌کند.
دکتر تقوی ابراز می‌کند: تصور می‌کنم بحران اقتصادی و فشار روی طبقه نخبه عامل مهم دیگری است که سبب کاهش مطالعه در بین نخبگان شده است. اما در هر صورت این مسئله نیاز به پژوهشهای دقیقی دارد.
اما برخلاف نظرات عنوان شده، حسن نقی‌زاده دانشیار دانشکده الهیات دانشگاه فردوسی، کتاب گریزی جامعه نخبه را صحیح ندانسته و می‌گوید: بعید می‌دانم نخبه‌ها اینقدر دلمشغول فضاهای مجازی بشوند که از مطالعه غافل شوند.
گریز نخبگان از کتاب امر صحیحی نیست
حجت الاسلام عبدالله ابراهیمی نیز به عنوان یک پژوهشگر که تحقیق جامعی هم در خصوص عوامل کاهش مطالعه در جامعه داشته است، به خبرنگار ما می‌گوید: کتاب بوستان علما است و کتابخوانی از ویژگی‌های نخبگی به شمار می‌رود.
وی معتقد است، کسانی نخبه اند که مدام کتاب بخوانند و امر غلطی است بگوییم کسی نخبه است ولی صد جلد کتاب نخواند یا مطالعه کمی دارد، ولی در هر صورت می‌توان کم عمقی برخی کتاب‌ها را به تغییر دیدگاه دانشگاهیان و تحصیلکردگان به مطالعه نسبت داد.
حجت الاسلام ابراهیمی، همچنین به آسیبی که ممکن کاهش مطالعه در میان اصحاب رسانه متوجه جامعه کند اشاره کرده و می‌گوید: امروز اگر اصحاب رسانه بخواهند به عنوان یک رسانه قوی مطرح باشند، باید مطالعات قوی و گسترده‌ای داشته باشند و مطالعات دانشگاهی و آکادمیک در این زمینه کافی نیست.
کم عمقی محتوای کتاب‌ها و کتاب گریزی فرهیختگان
به گفته وی، مدیریت افکار عمومی که یکی از وظایف رسانه‌ها است، بدون مطالعات عمیق امکان پذیر نیست و چنانچه رسانه‌ها با مطالعات کافی خود را تقویت نکنند ضربه سهمگینی به جامعه وارد می‌کنند.
سید محمد تقی قبولی درافشان، عضو هیئت علمی دانشگاه فردوسی نیز در خصوص عوامل کتاب گریزی نخبگان کشور به خبرنگار ما می‌گوید: محتوای کتابهای تخصصی که امروز ارائه می‌شود، سیراب کننده عطش لازم فرهیختگان نیست و این ضعف محتوایی که یا حاکی از عدم دقت یا عدم صرف وقت لازم برای آن است و گاهی به یکسری مسائل دست چندم در آن‌ها بسنده شده و کیفیت کتاب‌ها را پایین آورده برای پژوهشهای عمیق کارساز نیست.
وی، عدم تسهیلات لازم برای در اختیار گرفتن کتابهای مناسب و نظرات آزاد برای نخبگان را عامل مهم دیگری بر کتاب گریزی آن‌ها دانسته و می‌افزاید: موانع موجود در مسیر آزاداندیشی و بروز و ظهور ذهن‌های نقاد و کارساز برطرف نشده است و این سبب شده افراد اندیشمند و فرهیخته نتوانند اندیشه‌های ناب خود را با طیب خاطر عرضه کنند.
اشتغالات ذهنی مانعی برای مطالعه
قبولی، اشتغال‌های ذهنی بسیار برای فرهیختگان و دانشگاهیان در عرصه‌های مختلف که چاره‌ای هم جز قرار گرفتن در مسیر آن‌ها ندارند (همانند قبولی پست‌هایی که مستقیم در مسیر اندیشه ورزی نیست) را یکی دیگر از مواردی می‌داند که سبب شده نخبگان یک ذهن آرام و بی‌دغدغه برای مطالعه آثار برگزیده نداشته باشند.
وی، معتقد است که مسیر تدریس، کثرت مراجعان، کلاس‌ها و پایان نامه‌ها برای اساتید دانشگاهی وقت کافی و لازم برای مطالعه و پژوهش را از آن‌ها می‌گیرد؛ از طرفی تسهیلات لازم برای پژوهش های مفید و عمیق که به راحتی در پروسه انتشار قرار گیرند وجود ندارد.
موانع انتشار آثار باارزش و سبقت آثار کم محتوا
این دانشیار دانشگاه می‌افزاید: اندیشمندان بسیاری آثار باارزشی را قلم زده‌اند که بودجه لازم برای انتشار در اختیارشان قرار نگرفته و سبب شده کتابهای تجاری و بازاری که حاوی اطلاعات سطحی و جنبی هستند، گوی سبقت را از پژوهشهای عمیق برباید و در نتیجه از جاذبه کتاب‌ها برای نخبگان کاسته شود.
وی گسترش شبکه‌های مجازی را هم در کتاب گریزی نخبگان و اصحاب رسانه بی‌تاثیر ندانسته و عنوان می‌کند: در هر صورت زمانی که این موارد و دل مشغولی‌های فضای مجازی کمتر بود، رویکرد افراد هم برای کتابخوانی بیشتر بود.
به گفته وی، گسترش فضاهای مجازی بخش بزرگی از اذهان را اشغال کرده که هم در تولید کتابهای تاثیر گذار و عمیق و هم در عرصه کتابخوانی مشکل ایجاد کرده و سبب گریز افراد از مطالعه و کتاب شده است.
منبع: ماهنامه قبیله هابیل استان یزد
عوامل ذکر شده در کنار کم محتوایی و سطحی‌پردازی در برخی کتابهای امروزی، که نمی‌تواند ذهن جویای نخبگان را سیراب کند، ممکن است عاملی باشد بر برخی کتاب گریزی‌هایی که برخی از کارشناسان خطر آن را گوشزد می‌کنند.
ضریب نفوذ شبکه‌های اجتماعی عاملی بر دوری از کتاب
دکتر مصطفی تقوی، عضو هیئت علمی فلسفه علم دانشگاه شریف در گفتگو در خصوص کتاب گریزی نخبگان و تحصیلکردگان می‌گوید: این موضوع نیاز به تحقیق جامعه‌شناسی دقیقی دارد، ولی ممکن است یکی از عوامل آن ورود فضای مجازی به زندگی نخبگان و دیگری گرانی کتاب‌ها و کمبود درآمد آن‌ها باشد.
وی عنوان می‌کند: به نظر می‌رسد گسترش شبکه‌های اجتماعی و افزایش ضریب نفوذ آن در زندگی نخبگان، دانشجویان و تحصیلکردگان آن‌ها را مشغول و همچنین مقداری از نیاز آن‌ها برطرف کرده است.
دکتر تقوی، کم محتوایی کتاب‌ها و عدم استقبال نخبگان از آن‌ها را به عنوان عامل دیگری از کتاب گریزی نخبگان رد نکرده و می‌گوید: کتابهای خوب هم منتشر می‌شود، ولی حجمی از کتابهای منتشر شده را آثار کم ارزش شامل می‌شود و نیاز است با تمهیداتی انتشار کتابهای خوب را گسترش داد.
این عضو هیئت علمی فلسفه علم دانشگاه شریف، با بیان اینکه ذهن انسان محدود است، می‌افزاید: وقتی ذهن افراد توسط دیتاهای گوناگون اشباع شود، فرصت نمی‌کند سراغ کتاب و آثار مکتوب برود.
رشد فناوری اطلاعات و حرکت به سمت پوچی
وی همچنین به آسیب اساسی که فناوری اطلاعات در این زمینه وارد کرده، اشاره و ادامه می‌دهد: جامعه‌شناسان می‌گویند اگر انسان‌ها در مقابل این هجمه عظیم اطلاعاتی و دیتا‌ها مقاومت نکنند، به سمت پوچی رفته و اگر سلامت ذهن خود را کنترل نکند، دانش و شخصیتش به خوبی رشد نمی‌کند.
دکتر تقوی ابراز می‌کند: تصور می‌کنم بحران اقتصادی و فشار روی طبقه نخبه عامل مهم دیگری است که سبب کاهش مطالعه در بین نخبگان شده است. اما در هر صورت این مسئله نیاز به پژوهشهای دقیقی دارد.
اما برخلاف نظرات عنوان شده، حسن نقی‌زاده دانشیار دانشکده الهیات دانشگاه فردوسی، کتاب گریزی جامعه نخبه را صحیح ندانسته و می‌گوید: بعید می‌دانم نخبه‌ها اینقدر دلمشغول فضاهای مجازی بشوند که از مطالعه غافل شوند.
گریز نخبگان از کتاب امر صحیحی نیست
حجت الاسلام عبدالله ابراهیمی نیز به عنوان یک پژوهشگر که تحقیق جامعی هم در خصوص عوامل کاهش مطالعه در جامعه داشته است، به خبرنگار ما می‌گوید: کتاب بوستان علما است و کتابخوانی از ویژگی‌های نخبگی به شمار می‌رود.
وی معتقد است، کسانی نخبه اند که مدام کتاب بخوانند و امر غلطی است بگوییم کسی نخبه است ولی صد جلد کتاب نخواند یا مطالعه کمی دارد، ولی در هر صورت می‌توان کم عمقی برخی کتاب‌ها را به تغییر دیدگاه دانشگاهیان و تحصیلکردگان به مطالعه نسبت داد.
حجت الاسلام ابراهیمی، همچنین به آسیبی که ممکن کاهش مطالعه در میان اصحاب رسانه متوجه جامعه کند اشاره کرده و می‌گوید: امروز اگر اصحاب رسانه بخواهند به عنوان یک رسانه قوی مطرح باشند، باید مطالعات قوی و گسترده‌ای داشته باشند و مطالعات دانشگاهی و آکادمیک در این زمینه کافی نیست.
کم عمقی محتوای کتاب‌ها و کتاب گریزی فرهیختگان
به گفته وی، مدیریت افکار عمومی که یکی از وظایف رسانه‌ها است، بدون مطالعات عمیق امکان پذیر نیست و چنانچه رسانه‌ها با مطالعات کافی خود را تقویت نکنند ضربه سهمگینی به جامعه وارد می‌کنند.
سید محمد تقی قبولی درافشان، عضو هیئت علمی دانشگاه فردوسی نیز در خصوص عوامل کتاب گریزی نخبگان کشور به خبرنگار ما می‌گوید: محتوای کتابهای تخصصی که امروز ارائه می‌شود، سیراب کننده عطش لازم فرهیختگان نیست و این ضعف محتوایی که یا حاکی از عدم دقت یا عدم صرف وقت لازم برای آن است و گاهی به یکسری مسائل دست چندم در آن‌ها بسنده شده و کیفیت کتاب‌ها را پایین آورده برای پژوهشهای عمیق کارساز نیست.
وی، عدم تسهیلات لازم برای در اختیار گرفتن کتابهای مناسب و نظرات آزاد برای نخبگان را عامل مهم دیگری بر کتاب گریزی آن‌ها دانسته و می‌افزاید: موانع موجود در مسیر آزاداندیشی و بروز و ظهور ذهن‌های نقاد و کارساز برطرف نشده است و این سبب شده افراد اندیشمند و فرهیخته نتوانند اندیشه‌های ناب خود را با طیب خاطر عرضه کنند.
اشتغالات ذهنی مانعی برای مطالعه
قبولی، اشتغال‌های ذهنی بسیار برای فرهیختگان و دانشگاهیان در عرصه‌های مختلف که چاره‌ای هم جز قرار گرفتن در مسیر آن‌ها ندارند (همانند قبولی پست‌هایی که مستقیم در مسیر اندیشه ورزی نیست) را یکی دیگر از مواردی می‌داند که سبب شده نخبگان یک ذهن آرام و بی‌دغدغه برای مطالعه آثار برگزیده نداشته باشند.
وی، معتقد است که مسیر تدریس، کثرت مراجعان، کلاس‌ها و پایان نامه‌ها برای اساتید دانشگاهی وقت کافی و لازم برای مطالعه و پژوهش را از آن‌ها می‌گیرد؛ از طرفی تسهیلات لازم برای پژوهش های مفید و عمیق که به راحتی در پروسه انتشار قرار گیرند وجود ندارد.
موانع انتشار آثار باارزش و سبقت آثار کم محتوا
این دانشیار دانشگاه می‌افزاید: اندیشمندان بسیاری آثار باارزشی را قلم زده‌اند که بودجه لازم برای انتشار در اختیارشان قرار نگرفته و سبب شده کتابهای تجاری و بازاری که حاوی اطلاعات سطحی و جنبی هستند، گوی سبقت را از پژوهشهای عمیق برباید و در نتیجه از جاذبه کتاب‌ها برای نخبگان کاسته شود.
وی گسترش شبکه‌های مجازی را هم در کتاب گریزی نخبگان و اصحاب رسانه بی‌تاثیر ندانسته و عنوان می‌کند: در هر صورت زمانی که این موارد و دل مشغولی‌های فضای مجازی کمتر بود، رویکرد افراد هم برای کتابخوانی بیشتر بود.
به گفته وی، گسترش فضاهای مجازی بخش بزرگی از اذهان را اشغال کرده که هم در تولید کتابهای تاثیر گذار و عمیق و هم در عرصه کتابخوانی مشکل ایجاد کرده و سبب گریز افراد از مطالعه و کتاب شده است.
منبع: ماهنامه قبیله هابیل استان یزد
شما می توانید مطالب و تصاویر خود را به آدرس زیر ارسال فرمایید.
bultannews@gmail.com
