تأثیرات ژئوپلیتیکی قیمت پایین نفت بر روسیه، ایران و عربستان

گروه اقتصادی، در حالی که عربستان سعودی از ضعف بازار نفت سود می‌برد، و ایران در حال انطباق با آن است، افت قیمت‌ها، همراه با تحریم‌های غرب، می‌تواند روسیه را وادار به آغاز دوره‌ای خطرناک در روابط خارجی خود کند. این جملات جمع‌بندی اصلی میزگردی در مورد تأثیر ژئوپلیتیکی قیمت نفت بود که در یک اندیشکده آمریکایی برگزار شد.


به گزارش بولتن نیوز به نقل از اشراف، اندیشکده آمریکایی «مرکز منافع ملی» (نشنال اینترست) در میزگردی که بیست و هفتم ژانویه با حضور چاس فریمن، سفیر سابق آمریکا در عربستان سعودی، سوزان مالونی عضو ارشد اندیشکده بروکینگز، و دیمیتری ک. سیمیس مدیر مرکز نشنال اینترست برگزار کرد به بررسی تأثیرات ژئوپلیتیکی انرژی پرداخت. آنها در این نشست به ارزیابی اینکه رویدادهای جاری در روسیه، ایران و عربستان سعودی چگونه بر افت بهای نفت تأثیر گذاشته و در حالت عکس، تغییر بازار انرژی چه تأثیری بر تولیدکنندگان نفت خواهد داشت پرداختند. «پاول ساندرز»، مدیر اجرایی اندیشکده منافع ملی نیز مسئولیت مدیریت جلسه را بر عهده داشت. آنچه در ادامه می‌خوانید گزیده‌ای از اظهارات کارشناسان است:

 ■ عربستان نقشی در کاهش بهای نفت ندارد ■

«چاس فریمن»، سفیر سابق آمریکا در عربستان سعودی، با توضیح این مسئله که فرضیه‌های توطئه در مورد کاهش بهای نفت ساختگی هستند بحث را آغاز کرد. از دیدگاه او، عربستان سعودی «هیچ نقشی در کاهش بهای نفت ندارد». در عوض، عامل کاهش قیمت نفت ترکیب مهلک افزایش عرضه به دلیل افزایش تولید نفت در عراق، لیبی، و آمریکای شمالی و همچنین کاهش تقاضا به دلیل رکود اقتصاد جهانی –به ویژه در اروپا و آسیا است.

اگرچه عربستان سعودی قیمت‌ها را پایین نیاورده است، اما هیچ اقدامی نیز برای بالا بردن این قیمت نکرده است. رویکرد عربستان همین سکون بوده است. با توجه به اینکه قیمت پایین نفت با منافع اقتصادی عربستان کاملاً هماهنگ است، این رویکرد عربستان تعجب‌آور نیست. «فریمن» توضیح داد که هزینه‌های تولید عربستان سعودی طبق گزارش‌ها ۵ یا ۶ دلار به ازای هر بشکه است، بنابراین به راحتی می‌تواند قیمت پایین را تحمل کند.

 

■ هزینه تولید نفت عربستان پایین بوده و با کاهش قیمت متضرر نمی‌شود ■

در مقابل، سال گذشته «بلومبرگ» گزارش داد که قیمت سربسر برای پروژه‌های بزرگ نفت شل آمریکا بین ۴۳.۰۱ تا ۱۸۴.۲۱ دلار به ازای هر بشکه است. هزینه‌های تولید دیگر تولیدکنندگان نفت نیز –به ویژه آن‌هایی که به منابع دور از دریا متکی هستند- گرچه چندان چشمگیر نیست، اما بسیار بالاتر از عربستان است.

بنابراین، اگرچه عربستان سعودی می‌تواند با قیمت ۴۵ دلار به ازای هر بشکه سود سرشاری کسب کند، اما بسیاری از رقبای این کشور (و رقبای بالقوه) توان کسب سود ندارند. در بلندمدت، این روند به عربستان اجازه می‌دهد سهم خود در بازار را افزایش دهد.

 

■ عربستان به دنبال منافع سیاسی منطقه‌ای خود است ■

البته، جدای از منافع اقتصادی، کاهش بهای نفت با منافع ژئوپلیتیکی عربستان، به ویژه تضعیف دشمنان اصلی‌اش مانند ایران و روسیه، هماهنگ است. «سوزان مالونی»، کارشناس اقتصاد ایران در اندیشکده بروکینگز، تأیید می‌کند که تهران در اثر کاهش بهای نفت تحت فشار است. اولاً، او یادآور شد که کاهش بهای نفت دولت روحانی را وادار به بازنگری ارقام بودجه‌ای خود کرده و این ارقام که بر اساس ۷۲ دلار به ازای هر بشکه نفت تنظیم شده بودند بر مبنای ۴۰ دلار به ازای هر بشکه اصلاح شدند. همچنین پایین بودن قیمت نفت مانع به ثمر رسیدن تلاش‌های دولت ایران برای ادامه کنترل تورم می‌شود، که تاکنون یکی از دستاوردهای اصلی این دولت محسوب می‌شد.

 

■ کاهش بهای نفت تأثیر شدیدی بر ایران نداشته است ■

با این حال، تأثیر سقوط قیمت نفت برای ایران چندان فاجعه‌آمیز نبوده و «مالونی» معتقد است که بعید است که این کاهش قیمت تأثیر مهمی بر رفتار سیاست خارجی ایران، به ویژه در زمینه مذاکرات هسته‌ای، داشته باشد. در عوض، یکی از جالب‌ترین پیامدها آن بوده که چطور کاهش قیمت نفت بر گفتگوهای داخلی ایران در زمینه آینده این کشور تأثیر گذاشته است. «مالونی» از آن تعجب کرده که دیگر مسئله سرمایه‌گذاری خارجی برای جمهوری اسلامی که قبلاً نیمه سوسیالیست بود، موضوع بحث نیست.

 

■ روسیه برای کاهش بهای نفت آمادگی نداشته است ■

اگرچه ممکن است کاهش بهای نفت تأثیر مهمی بر سیاست خارجی ایران نداشته باشد، اما چنین مسئله‌ای در مورد روسیه صادق نیست. در حقیقت، «دیمیتری سیمیس»، رئیس و مدیرعامل «مرکز نشنال اینترست»، هشدار داده که روسیه ممکن است مجبور به اقدامات ناپایدارکننده شود تا بهای نفت را افزایش دهد.

«سیمیس» گفت که دولت روسیه برای سقوط بهای نفت «به هیچ وجه آماده» نبوده، و بودجه اخیر خود را بر اساس قیمت نفت بالاتر از هر بشکه ۱۰۰ دلار تنظیم کرده است. او گناه این مسئله را، حداقل تا حدودی، به گردن اختلاف در سیاست روسیه تحت رهبری «ولادیمیر پوتین» انداخته است. از یک سو، سیاست اقتصادی روسیه بر اساس تعامل با اقتصاد جهانی به ویژه اروپا و آمریکا بنا شده است. از سوی دیگر، سیاست خارجه روسیه تا حد زیادی ماجراجویانه بوده و اغلب با اتحادیه اروپا و آمریکا وارد منازعه می‌شود. به گفته «سیمیس»، تلاش برای دنبال کردن همزمان این دو سیاست «کاملاً غیرواقع‌بینانه» بوده و در نتیجه، روسیه از نظر اقتصادی با «مشکلات فراوانی» روبرو است.

 

■ روسیه می‌تواند با کارشکنی بهای نفت را افزایش دهد ■

اگرچه برخی چهره‌ها در غرب از رکود اقتصادی روسیه خوشحال هستند و «پوتین» را به خاطر آن سرزنش می‌کنند، اما «سیمیس» یادآور شد که «پوتین» همچنان محبوبیت گسترده‌ای دارد، و بسیاری از مردم روسیه تحریم‌های غربی را مقصر بسیاری از مشکلات اقتصادی خود می‌دانند و گناه را به گردن سوءمدیریت داخلی نمی‌اندازند. به علاوه، اگر شرایط اقتصادی رو به رکود پیش رود، و بازار آزاد نتواند کمکی به این شرایط بکند، روسیه می‌تواند از ابزارهای سنتی‌تر قدرت روسیه مانند «بی‌ثبات‌سازی، اقدام مخفیانه و البته نیروی نظامی»، برای بالا بردن قیمت نفت استفاده کند.

«فریمن» با این نظر موافق است و یادآور می‌شود که «می‌توانید با کارشکنی، یا با نابودسازی ذخایر موجود، عرضه را از بازار خارج کنید». وی همچنین گفت که وی می‌تواند متصور شود که روسیه و ایران در نقطه‌ای با هم تبانی کنند تا به شکلی غیرواقعی قیمت نفت را افزایش دهند. «فریمن» گفت، «صمیمانه امیدوارم چنین اتفاقی روی ندهد.»