داعش، محصول مشترک وهابیت سعودی و اسلام سیاسی اخوان المسلمین

گروه بین الملل، چندی پیش مفتی اعظم عربستان سعودی، گروه داعش را شاخه ای از خوارج صدر اسلام دانست که براساس تعریف وی علیه عثمان، امام علی علیه السلام و سلسله اموی و عباسی به شورش و طغیان پرداختند.

وب سایت المانیتور در گزارشی به قلم علی المعموری، به بررسی تشابهات داعش با خوارج صدر اسلام پرداخته است. در این گزارش آمده است که این مقایسه بیشتر ماهیت سیاسی دارد و در راستای تخریب چهره داعش از سوی رقبای سلفی آن یعنی سعودی ها است، در حالی که داعش چیزی جز ترکیب سفی گری سعودی ها با اسلام سیاسی اخوان المسلمین نیست.

لازم به ذکر است که تعریف خوارج در این گزارش براساس دیدگاه اهل سنت می باشد، در حالی که دیدگاه شیعیان در مورد خوارج تفاوت هایی با این دیدگاه دارد.

به گزارش بولتن نیوز به نقل از المانیتور، بسیاری از صاحب نظران مسلمان من جمله «شیخ عبدالعزیز الشیخ»، مفتی عربستان سعودی، داعش را مصداقی از خوارج می دانند، گروهی از مسلمانان اولیه که در طول نخستین قرن های ظهور اسلام دست به شورش برعلیه حکومت زدند.

اعضای دولت اسلامی (داعش) اغلب در اشاره به مسلمانانی که در اوایل تاریخ اسلامی بر علیه دولت حاکم به شورش پرداختند، تحت عنوان خوارج زمانه یاد می شوند. شورش خوارج از قرن 7 میلادی و برعلیه خلافت اموی آغاز گردید و برعلیه خلافت عباسی نیز ادامه داشت.

سلفی هایی مانند مفتی بزرگ عربستان سعودی ـ که همان اصول مذهبی گروهک داعش را دارد، اما دیدگاههای سیاسی او متفاوت هستند ـ اعضای گروهک داعش را خوارج می خواند. جالب اینکه این سلفی ها از اعلام بیعت خود با ابوبکرالبغدادی، که با معرفی نمودن خود به عنوان خلیفه تمام مسلمین دیگر جریانات سلفی را غافلگیر نمود امتناع ورزیدند. جریان های سلفی هرگز مخالفت جدی خود را با گروهک داعش اعلام نکرده بودند، تا اینکه البغدادی در ماه ژوئن سال گذشته اعلام خلافت نمود.

ابوبکر البغدادی، رهبر داعش چند ماه پیش اعلام خلافت کرد.

مفتی سعودی شیخ عبدالعزیز الشیخ در ماه آگوست سال 2014 حکمی را صادر کرد که برطبق آن گروهک داعش را مصداقی از خوارج می دانست که بر این باور بودند که «کشتن مسلمانان جرم نبوده و ما هیچ یک از آنان را مسلمان نمی دانیم». حتی گروه القاعده هم که تا همین اواخر خطرناک ترن جریان جهادگرا در جهان بوده است نیز گروهک داعش را به خاطر خوارجی بودن طرد کرده است. جبهه النصره در ماه دسامبر سال 2014 با اشاره به گروهک داعش اعلام نمود که جنگی را برای نابودی آنچه که آن را "خوارج" می>خواند به راه انداخته است. در فایل صوتی که از «سمیر العریدی»،رهبر معنوی جبهه النصره ضبط شده است، وی اعلام کرد که «شمشیرهایی که خدا به ما دستور استفاده از آنها را داده است بسیار هستند. یکی از این شمشیرها شمشیری است که به سوی خوارج نشانه رفته است. این گروهک (داعش) مدارک محکمی را به دست داده است که نشان می دهد از دین خارج شده است. بدین ترتیب، کشتن آنها یک وظیفه شرعی است و در این مورد جای هیچ شکی وجود ندارد. هرکس که کشتن آنها را دست کم بگیرد، خون اهل سنت را ناچیز پنداشته است».

خوارج چه کسانی هستند؟

لغت خوارج به معنی «کسانی است که از دین خارج شده اند»، و به آن دسته از مسلمانان اشاره دارد که از سال 644 برعلیه خلیفه سوم و چهارم یعنی عثمان و علی و حکام خلفای اموی و عباسی دست به شورش زدند. این «خوارج» شورش هایی را برعلیه عثمان، علی، معاویه و دیگر خلفاء ترتیب دادند. آن دسته از افرادی که مخالف شورش بودند، گروه های یاغی را خوارج نامیدند و آنها را به پشت کردن به اسلام متهم ساختند، چرا که خلافت و رهبران آن نماینده اسلام واقعی بودند.

در ابتدا خوارج در زمان حکومت «عثمان»، خلیفه سوم از سال 644-656 پدیدار گردیدند، هنگامی که آنها برعلیه قبیله قریش که هم بر حکومت و هم بر منابع مالی کنترل داشت به پا خواستند. این گروه ندای برابری و پایان جدایی بین حاکم و مردم را سر دادند. آنها بر این باور بودند که همه افراد از حق خلافت برخوردار هستند، حتی بردگان و فرودستان. آنها چندین شورش را برعلیه حاکمان ترتیب دادند، و حتی از خشونت برعلیه زنان و کودکان به منظور دستیابی به اهدافشان بهره جستند.

اکثر اجتماعات خوارج از بین رفته اند، به جز عبادی ها در کشور عمان و برخی مناطق خاص در شمال آفریقا به ویژه در کشور الجزایر. این گروه ها خوارج میانه رو بودند که سابقه  دست به خشونت بردن یا آغاز آشوب را نداشتند.

چرا اعضای گروهک داعش خوارج خوانده می شوند؟

شباهت های بین داعش و خوارج برخی را بر این داشته تا این دو را با یکدیگر مقایسه کنند. چنین شباهت هایی شامل مرتد شمردن دیگر مسلمانان، کشتن زنان و کودکان و برخورد با دیگر گروه های جهادگر سلفی بر سر به دست آوردن قدرت انحصاری می شوند. گروهک داعش توجه خاصی را معطوف نبرد با جبهه النصره و و ارتش آزاد سوریه نموده است، هرچند که تمامی آنها با نظام سوریه مخالف هستند. با این وجود، گروهک داعش از برخی لحاظ با خوارج تفاوت دارد. خوارج هرگز دشمنی خود را نسبت به غیرمسلمان ها ابراز نکردند و هرگز اقلیت ها را سرکوب ننمودند، کاری که گروهک داعش به صورت مداوم به تکرار آن می پردازد.

خوارج از گرایش های سلفی برخوردار نبودند. در مقابل، آنها از قبول حکمیت مسلمانان نخستین و صحابه ـ یاران حضرت محمد (ص) ـ امتناع ورزیدند. خوارج قداستی برای مسلمانان نخستین قائل نبودند و هرگز دیدگاه آنها را در مورد درک و بکار بستن دین ارجحیت نمی دادند. آنها ندای برابری سر دادند و تمایل خود را مبنی بر عدم تمایز بین مسلمانان نخستین و تازه مسلمانان را سر دادند.

با این وجود، شباهت های موجود بین گروه داعش و شاخه های مختلف مکتب سلفی  ـ من جمله نسخه سعودی آن ـ بسیار بیشتر از شباهت های آن با خوارج قدیمی پیشین است.

این مقایسه با خوارج تعریفی منفی و باانگیزه ی سیاسی از این گروه به نظر می رسد که با هدف دستیابی به چندین هدف صورت گرفته است: ابتدا دور ساختن سلفی گری از گروهک داعش، و دوم پس زدن استقبال گسترده از این گروه به عنوان منادیان جهانی جهاد. رشد چشمگیر گروهک داعش در چنین مدت کوتاهی موجب غافلگیری جریان های جهادگران سلفی شد. صدها شبه نظامی از سرتاسر جهان به سوریه و عراق آمدند و دیگر سازمان های سلفی را رها ساختند تا به این گروهک بپیوندند. گروهک داعش سرزمین های وسیعی را به تصرف خود درآورد و منابع مالی قابل توجهی را تحت کنترل خود درآورد. این گروهک تهدیدی مستقیمی برای عربستان سعودی پدید آورد، چرا که این کشور بزرگترین حامی و پشتیبان جریان بین المللی سلفی گری به حساب می آید.

این امر بدل به نیازی فوری برای نظام سعودی شده است تا خود را از اعمال و عقاید جریان های افراطی سلفی مبرا نشان دهد. جریان های سلفی مخالف گروهک داعش به دو طریق اصطلاح «خوارج عصر حاضر» را بکار می برند: منطق مقامات سعودی تمام جریانهای جهادگر سلفی مخالف خود، من جمله القاعده و گروهک داعش را خوارج می خواند؛ و القاعده و گروه های وابسته به آن از این اصطلاح برای لکه دار کردن نام گروهک داعش در بین جهادگران سلفی استفاده می کنند.

واقعیت این است که گروهک داعش چیزی جز تحقق کامل جهاد سلفی گرایان نیست که از چندین دهه قبل با کمک ها و رهنمودهای عربستان سعودی، به خصوص در طول جنگ های افغانستان با اتحاد جماهیر شوروی از سال 1979 تا سال 1989 شکل گرفته و رشد پیدا کرده است. گروهک داعش همچنین مظهر دو جریان افراطی مهم جهان اسلام است: جریان سعودی سلفی و جریان بین المللی اخوان المسلمین. افراطی گری وهابی های سلفی با اسلام سیاسی اخوان درهم آمیخت و القاعده، داعش و دیگر گروه های مشابه را به وجود آورد.