جاده دو طرفه تهران-رم

به گزارش بولتن نیوز، ˈاما بونینوˈ وزیر امور خارجه ایتالیا امروز دوشنبه دوم دی ماه، پس از گذشت دو روز از سفرش به تهران، به کشورش بازخواهد گشت. وی نخستین مقام ارشد در اتحادیه اروپا بود که پس ازحدود یک دهه به ایران سفر و با مقام های کشورمان دیدار کرد.

وزیر امور خارجه ایتالیا افزون بر دیدار با ˈحسن روحانیˈ رییس جمهوری با ˈعلی لاریجانیˈ رییس مجلس شورای اسلامی، ˈمحمد جواد ظریفˈ وزیر امور خارجه، ˈمعصومه ابتکارˈ رییس سازمان حفظ محیط زیست و ˈشهین دخت مولاوردیˈ معاون رییس جمهوری در امور زنان و خانواده دیدار و گفت و گو کرده است.

وزیر خارجه ایتالیا روز گذشته در کنفرانس خبری مشترک با همتای ایرانی اش، سفر خود را نشانه ای از اراده مثبت ایتالیا برای شکل گیری فضایی نوین در روابط با ایران برشمرد و گفت: هفته آینده در ایران هفته ایتالیاست؛ وزیر فرهنگ ایتالیا و رییس کمیسیون سیاست خارجی مجلس سنا و همچنین نمایندگانی از صنایع ایتالیا در راستای توسعه همکاری ها به تهران سفر خواهند کرد.

بونینو در پاسخ به پرسشی درباره اظهاراتش مبنی بر رقابت کشورها برای رابطه با ایران پس از حل موضوع هسته ای، گفت: اعتقاد دارم اگر دورنمای کار بهتر شکل بگیرد، بر تعداد مسابقه دهندگان اضافه خواهد شد و شاهد رقابت بیشتری خواهیم بود.

وی با بیان اینکه به زودی هیاتی از بانک مرکزی ایران به ایتالیا سفر خواهد کرد، گفت: امکان تقویت روابط در بخش راه آهن و هوانوردی وجود دارد؛ پرونده های عقب افتاده زیادی بین ایران و ایتالیا وجود دارد که باید به آنها رسیدگی کرد.

وزیر خارجه ایتالیا پیش از سفرش به تهران گفته بود: ما به خوبی می دانیم که درصورت کاهش تحریم ها، یک مسابقه برای ایجاد روابط با ایران (میان کشورهای غربی) بوجود می آید.

بونینو در گفت و گو با روزنامه ایتالیایی ˈکوریره دلاسراˈ نیز گفت: وی به همراه ظریف در حال مطالعه برنامه ای برای تبادل همکاری های مستقیم، نه فقط در زمینه انرژی با ایران، بلکه ارتقای آن به سطوح بالاتر هستند.

وبسایت خبری ˈگلف نیوزˈ در مورد سفر و دیدار وزیر امور خارجه ایتالیا از ایران نوشت: اما بونینو وزیر خارجه ایتالیا یکی از معدود مقام های ارشد رسمی اروپایی است که در چند سال گذشته وارد ایران می شود.

این وبسایت، سفر بونینو را از نتایج توافق هسته ای ژنو میان ایران و 1+5 ارزیابی کرد و نوشت: این نخستن بار در 10 سال اخیر است که وزیر خارجه ایتالیا به ایران سفر می کند البته در ماه اوت (شهریور گذشته) معاون وزیر خارجه ایتالیا بعد از آغاز ریاست جمهوری روحانی به ایران سفر کرده بود.



***تغییر اساسی در روابط ایران و ایتالیا

نگاهی به پیشینه روابط ایران و ایتالیا نشان می دهد که ایتالیا در مقایسه با دیگر کشورهای اروپایی روابط نزدیک تری با ایران داشته و کمتر تحت تاثیر نوسان روابط ایران و اتحادیه اروپا قرار گرفته و دست کم در حوزه های اقتصادی به همکاری های خود تا حد امکان ادامه داده است.

ایتالیا در دوره جنگ تحمیلی عراق علیه ایران نه تنها روابط خود را با کشورمان حفظ کرد بلکه در مواقعی به ارتقای آن نیز علاقه نشان داد و در زمینه فعالیت های هسته ای ایران تا حد ممکن به خط مشی متعادل خود ادامه داد.

ایتالیا از کشورهایی است که سنگ زیرین اتحادیه اروپا را در سال های بعد از جنگ جهانی دوم بنا نهاد و اکنون نیز در میان بیست کشور صنعتی پیشرفته جهان (گروه بیست) قرار دارد.

ایتالیا از پایه های مهم اتحادیه اروپا به ویژه در حوزه های تجاری و اقتصادی محسوب می شود که به نسبت بقیه قدرت های این قاره نگاهش بیشتر از دیگران معطوف به خاورمیانه و شرق است.

ایران و ایتالیا از قدرت های کهن جهان بوده اند که از قرن ها قبل با یکدیگر مبادلات گسترده ای داشتند اما روابط دیپلماتیک به شیوه نوین میان 2 کشور تقریبا از یک قرن پیش آغاز شد. ایتالیا همیشه یکی از کشورهای مهم برای ایران محسوب می شد؛ به همین علت معاهده های تجاری، اقتصادی، امنیتی، فرهنگی متعددی میان دو کشور منعقد شد. پس از انقلاب اسلامی نیز ایتالیا از اولین کشورهای اروپایی بود که همکاری خود را با ایران آغاز کرد.

ایتالیا همواره یکی از مشتریان خوب نفت ایران بوده است و در سال های اخیر، ایران سومین تامین کننده نفت برای ایتالیا محسوب می شد. از آنجا که وابستگی ایتالیا به نفت زیاد است، این کشور تلاش دارد با افزایش سرمایه گذاری ها در این حوزه، منابع تامین انرژی خود را متنوع سازد. نمونه بارز این سیاست را می توان در خط مشی شرکت نفتی ˈاِنیˈ (ENI) که بزرگترین شرکت نفتی ایتالیاست، شاهد بود.

در گذشته نه چندان دور، لیبی جایگاهی مهم را برای تامین انرژی ایتالیا ایفا می کرد اما ناآرامی های چند سال گذشته در لیبی و پیامد منفی آن بر صادرات نفتی این کشور، درستی سیاست های تنوع طلبی منابع واردات نفت ایتالیا را بیشتر مورد تایید قرار داد و همین موضوع می تواند روابط تجاری ایران و ایتالیا را بازتعریف کند.

وبسایت ˈRealite EUˈ چندی پیش در گزارشی روابط ایران و ایتالیا را تاریخی و نزدیک دانست و نوشت: به رغم تحریم های اقتصادی علیه ایران در چند سال اخیر و با توجه به افزایش 92 درصدی نیاز به واردات نفت، ایران حدود 15 درصد از واردات نفت ایتالیا را تامین می کرد و ایتالیا حدود 3 میلیارد و 700 میلیون دلار نفت از ایران خریداری می کرد. در سال 2010 میلادی حجم صادرات ایتالیا در بخش های مهندسی مربوط به نفت نیز افزایش داشت و حتی فدراسیون صنایع مکانیکی و مهندسی ایتالیا از افزایش 230 درصدی صادرات به ایران در آن سال خبر داد.

بنا بر این گزارش در سال های اخیر بیشتر حجم مبادلات ایران در حوزه های صنعتی و به طور عمده مربوط به بخش زیرساخت ها و حوزه انرژی بوده است. نفت خام بیش از 85 درصد صادرات ایران به ایتالیا را تشکیل می داده است، اما از اکتبر سال 2010 و با اجرای محدودیت های بیشتر در مورد روابط تجاری با ایران، مبادلات تجهیزات صنعتی با مشکل روبرو شد اما در حوزه نفت و گاز چندان خللی در همکاری ها ایجاد نشد. در آوریل 2010 تحریم های آمریکا باعث شد که شرکت انی تجهیزات صنعتی خود در منطقه دارخوین را به همکار ایرانی اش واگذار کند و در سال 2010 هم راستا یا شرکت های توتال فرانسه و استات اویل نروژ و رویال داچ شل برای ممانعت از تحریم و ضررهای مالی از پروژهای نفت و گاز ایران خارج شد.



*** ایتالیا در اندیشه گسترش تجارت با ایران

برخی کارشناسان بر این نظرند که ایتالیا در تلاش است تا جایگاه آلمان را نزد ایران بگیرد و به عنوان پل ارتباطی میان ایران و اروپا نقش بیشتری را در امور سیاسی به دست گیرد.

گرچه روزنامه ˈوال استریت ژورنالˈ چند روز پیش در خبری در مورد روابط ایران و ایتالیا نوشت که شرکت نفتی انی بزرگترین شرکت نفت و انرژی در ایتالیا اعلام کرده است که برنامه ای برای حضور در ایران ندارد اما شبکه خبری ˈپرس تی ویˈ در وبسایت خود به نقل از مدیر اجرایی انی تاکید کرد که این شرکت به دنبال آن است تا به محض کاسته شدن از تحریم ها وارد سرمایه گذاری در بخش انرژی ایران شود و فعالیت خود را افزایش دهد.

مدیر شرکت انی بعد از دیدار با ˈبیژن زنگنهˈ وزیر نفت ایران به خبرگزاری ˈرویترزˈ اعلام کرد: اکنون عرصه های گسترده ای برای همکاری اقتصادی و ایجاد منافع مشترک در حوزه نفت و گاز وجود دارد. ما از سال 1955 در ایران فعالیت می کردیم و حتی در سال های اخیری که فعالیت با ایران بسیار سخت شده بود، هیچ گاه ایران را کنار نگذاشتیم.

به نوشته خبرگزاری ˈترندˈ جمهوری آذربایجان، حجم تجارت میان ایران و ایتالیا در سال 2001 میلادی به بیش از 2 میلیارد و 500 میلیون دلار رسید. در سال 2005 بیش از 7 درصد صادرات خارجی ایتالیا به ایران انجام می گرفت و در سال 2006 ایتالیا به بزرگترین شریک تجاری ایران در اتحادیه اروپا تبدیل شد. مراودات تجاری دو طرف در سال 2008 به 6 میلیارد دلار رسید.

این وبسایت خبری در مورد روابط 2 کشور نوشت: ایتالیا می تواند شریک تجاری خوبی برای ایران در حوزه های صنعتی به ویژه خودروسازی باشد.

این گزارش که هفته پیش منتشر شد به اظهارات ˈجهانبخش مظفریˈ سفیر ایران در ایتالیا اشاره کرد که دیدار وزیر امورخارجه ایتالیا از کشورمان را اقدامی مثبت و بسیار سازنده در گشودن صفحه ای جدید در روابط دو کشور ارزیابی کرده بود.

این گزارش با اشاره ی ضمنی به نگاه ایتالیا به بازار خودروی ایران در غیاب شرکت های فرانسوی نوشت: فیات که از تولیدکنندگان بزرگ خودرو در ایتالیا است قراردادی را با صندوق توسعه صنایع پارس در سال 2008 امضا کرد که کارخانه ای با ظرفیت تولید 100 هزار خودرو فیات را در ایران راه اندازی کند اما این قرارداد چندان به طور کامل اجرا نشد.

به گزارش ایرنا سفیر ایران در ایتالیا در مورد سهم شرکت های ایتالیایی در آینده اقتصاد ایران ابراز داشت: با توجه به اینکه اقتصاد 2 کشور مکمل یکدیگر هستند فرصت های فراوان و شرایط بسیار خوبی برای شرکت های ایتالیایی در ایران وجود دارد و زمینه برای توسعه همکاری های تجاری کاملا فراهم است. از این رو سرمایه گذاران و شرکت های ایتالیایی با حضور در بازار گسترده ایران می توانند سهم خوبی در این بازار و دسترسی به بازارهای منطقه داشته باشند.

جهانبخش مظفری افزود: من فکر می کنم ایتالیا خیلی سریع می تواند جایگاه خود را در روابط با ایران به عنوان شریک اول تجاری به دست آورد و وجهه مثبت ایتالیا در ایران سرمایه ی گران بهایی است که می تواند زمینه ساز گسترش سریع روابط دو کشور باشد.

شبکه خبری ˈآنساˈی ایتالیا نیز با اشاره به سخنان سفیر کشورمان نوشت: زمینه ارتقای همکاری بیشتر در حوزه های سیاسی، فرهنگی، پارلمانی و اقتصادی به ویژه در حوزه انرژی، خودروسازی و بخش های فناورانه (تکنولوژیکی) وجود دارد که نیازمند تلاش مشترک است.

این شبکه، سفر وزیر امور خارجه ایتالیا به ایران را خوب توصیف کرد اما اعتقاد دارد با وجود ظرفیت های بسیار بالای همکاری بین دو طرف، روابط کنونی چندان مناسب این ظرفیت نیست.



***نتیجه گیری

شاید بتوان تعامل دیپلماتیک تازه میان ایران و ایتالیا را همچون سفر محمد جواد ظریف به رم و سفر معاون وزارت امور خارجه و نخست وزیر پیشین ایتالیا به ایران و سفر اما بونینو وزیر امور خارجه ایتالیا به تهران و همچنین دیدار مقام های اقتصادی دو طرف، آغازگر فصلی نوین در تحول در روابط دو کشور دید.

با توجه به رویکردهای دولت ایتالیا در گذشته و اکنون و سابقه دیرینه تاریخی روابط میان تهران و رم، بویژه نحوه عمل ایتالیا در دوره تحریم ها به نظر می رسد که این کشور در حال تبدیل شدن به محوری مهم برای همکاری میان جمهوری اسلامی ایران و اتحادیه اروپاست.

از آنجاکه ایتالیا خود با بحران اقتصادی و بیکاری رو به افزایش دست به گریبان است تلاش می کند از فرصت به دست آمده در بهبود روابط ایران و غرب که بعد از امضای توافق ژنو رخ داده است برای خود به عنوان نقطه عطفی برای ارتقای سطح شراکت با ایران استفاده کند و به مهم ترین شریک تجاری ایران در اروپا تبدیل شود.

مقام های ایتالیایی از هم اکنون اذعان می کنند با حل مسایل هسته ای، رقابت گسترده ای میان کشورهای غربی برای تجارت با ایران بوجود خواهد آمد.

ایتالیا می کوشد با افول جایگاه برخی کشورهای اروپایی در نزد مردم و دولت ایران (که به واسطه اتخاذ سیاست های غیرمنطقی و تنش آمیز در حل موضوع هسته ای رخ داد)، جای آنها را نه تنها در عرصه های تجاری و اقتصادی بلکه در حوزه های سیاسی و فرهنگی نیز پر کند.

از:حسین عباسی نسب