آمریکا تصور می‌کند به سوریه حمله نکند مقابل ایران بی‌اعتبار می‌شود

هانس بلیکس، رئیس سابق آژانس بین‌المللی انرژی اتمی و رئیس وقت تیم بازرسان تسلیحاتی سازمان ملل در عراق در گفت‌وگو با پایگاه خبری - تحلیلی "ندای انقلاب" در خصوص دلیل حمله احتمالی آمریکا به سوریه معتقد است که آمریکا خیلی به دنبال مداخله در مساله سوریه با مشارکت در حمله مستقیم نظامی نیست ولی از آنجایی که اعلام کرده بود که خط قرمز در مساله سوریه استفاده از سلاح شمیایی است بنابر این اگر حتی به میزان اندک در مساله سوریه مداخله نکند دیگر تهدیداتش در مقابل ایرن اعتباری نخواهد داشت. یکی از دلایل حمله احتمالی به سوریه در واقع اعتبار بخشیدن به تهدیدات آمریکاست.

ندای انقلاب: آقای بلیکس شما قبل از تهاجم نظامی آمریکا به عراق از طرف سازمان ملل مامور شدید که به این کشور بروید و درباره وجود تسلیحات کشتار جمعی در عراق تحقیق کنید. لطفا از آن زمان برای ما بگویید.
هانس بلیکس: ما حدود ۷۰۰ عملیات نظارتی در عراق انجام دادیم. نتیجه گزارش ما این بود که هیچ سلاح کشتار جمعی در عراق وجود ندارد، بلکه صرفاً برخی از قوانین موشکی سازمان ملل در این کشور رعایت نشده است. همین مسئله را نیز به شورای امنیت گزارش دادیم و مطمئن هستم که دولت آمریکا از این ماجرا اطلاع کامل داشت. اما واشینگتن در سال ۲۰۰۳ اعلام کرد که دیگر منتظر نخواهد ماند و می‌خواهد به عراق لشکرکشی کند و خودش سلاح‌های کشتار جمعی ادعا شده را پیدا کند. با این حال، نتوانستند هیچ سلاح کشتار جمعی پیدا کنند و از این به بعد هم نخواهند توانست. این پرونده عراق بود. و اما امروز درباره سوریه دولت آمریکا حتی منتظر صدور گزارش ناظران نیز نشده و برای آغاز حمله رو به کنگره این آورده است.

ندای انقلاب: اگر نتیجه گزارش‌های تیم‌های نظارتی سازمان ملل مورد توجه قرار نمی گیرد، پس هدف از تشکیل این تیم‌ها چیست؟ 
هانس بلیکس: بله. این کار به معنای ارزش قائل نشدن برای سازمان ملل و ساختارهایی است که بنا به اتفاق‌نظر کشورهای مختلف در شورای امنیت بنیان نهاده شده‌اند. به نظر من همه دنیا منتظر خواهند ماند تا ببینند ناظران سازمان ملل در سوریه چه خبرهایی را مخابره خواهند کرد و از طرف دیگر آمریکا چه مدارکی را خواهد داشت.  با این حال، شواهد آمریکا درباره این‌که چه کسی در سوریه از سلاح‌های شیمیایی استفاده کرده هم جالب خواهد بود. ناظران سازمان ملل و دولت آمریکا هر دو به دنبال پاسخ به همین سؤال هستند. هر دوی این طرف‌ها باید شواهد خود را به شورای امنیت گزارش کنند و در این شورا است که تصمیم برای اقدام در سوریه گرفته می‌شود.

ندای انقلاب: ناظران سازمان ملل تا سه هفته دیگر گزارشی را منتشر خواهند کرد که تنها قادر است به این سؤال پاسخ دهد که آیا حمله شیمیایی در سوریه صورت گرفته یا خیر؛ اما نمی‌تواند تشخیص دهد که کدام طرف این حمله را صورت داده است. به نظر شما چرا صدور این گزارش این همه طول می‌کشد و آیا می‌توان به این گزارش اعتماد کرد و یا دولت آمریکا در آن دخالت خواهد داشت؟ 
هانس بلیکس: خیر. به نظر من، آمریکا نمی‌تواند دخالتی در این گزارش داشته باشد. این گروه نظارتی توسط سازمان سلاح‌های شیمیایی تشکیل شده و تنها نکته لازم این است که بی‌طرف و حرفه‌ای عمل کند. من نمی‌دانم که آیا صدور گزارش سه هفته طول خواهد کشید یا خیر، باید صبر کنیم و ببینیم. باید شواهد مختلف بررسی شود، با شاهدان صحبت شود، قربانیان مورد بررسی قرار بگیرند. تحلیل نمونه‌های برداشته شده از آب و خاک منطقه ممکن است مدتی طول بکشد. اما مطمئن هستم که این کار با بیش‌ترین سرعت ممکن انجام خواهد شد.

ندای انقلاب: اگر نتیجه گزارش با خواسته‌های آمریکا در تضاد باشد، آیا واشینگتن به این گزارش‌ها اعتنا خواهد کرد؟ 
هانس بلیکس: امیدوارم این‌گونه باشد و دولت آمریکا به نتیجه گزارش اعتماد کند. بعد از پرونده عراق، دیگر اعتماد زیادی به گزارش‌های سازمان های اطلاعاتی آمریکا وجود ندارد. مثلاً، آقای «کالین پاول» درباره عراق به تماس‌های تلفنی شنود شده استناد کرد و که بعدها مشخص شد قابل استناد نبوده‌اند. به نظر من بهتر است منتظر صدور گزارش سازمان ملل باشیم.

ندای انقلاب: «پانتا» وزیر دفاع سابق آمریکا در مصاحبه با شبکه ان‌بی‌سی آمریکا اظهار کرد که واشینگتن بیش از یک ماه است خود را برای حمله به سوریه آماده می‌کند؛ در حالی که پرونده سلاح‌های شیمیایی دو هفته است که پیگیری می‌شود. آیا شما هم معتقد هستید که آمریکا پیش از تشکیل پرونده سلاح‌های شیمیایی هم آماده حمله به سوریه بوده و تنها به یک بهانه نیاز داشته است؟
هانس بلیکس: خیر. به نظر من آن‌ها صرفاً به دنبال بهانه نبوده‌اند و شاید هم تمایلی ندارند تا بنا به دلایل سیاسی به سوریه حمله کنند. زیرا واشنگتن هم نمی‌خواهد در جنگ داخلی در سوریه دخالت گسترده‌ای کند؛ چرا که همین الآن هم بسیاری هستند که غرب را به عنوان یک نیروی متجاوز می‌بینند. 

ندای انقلاب: نظر شما درباره نقش انگلیس در این‌باره چیست؟ «ویلیام هیگ» در ابتدا اظهار کرده بود که حتی اگر سازمان ملل و شورای امنیت نیز با همکاری نکند، ما به اندازه کافی شواهد داریم تا خودمان حمله را آغاز کنیم. و این یعنی نظر سازمان ملل و شورای امنیت برای انگلیس اهمیتی نخواهد داشت. با این حال، بعد از مدتی نقش انگلیس کمرنگ‌تر شد و اکنون فقط آمریکا باقی مانده است. نظر شما در این‌باره چیست؟
هانس بلیکس: انگلیس تحت نخست‌وزیری کامرون هم مثل زمان تونی بلر اهمیتی به منشور سازمان ملل نمی‌دهد و بیش‌تر به دنبال پیروی از متحد خود یعنی آمریکا است. با این حال، مردم و پارلمان انگلیس اهمیتی بیش‌تری برای منشور سازمان ملل قائل هستند. این منشور به کشورها اجازه می‌دهد تا با استفاده از نیروی نظامی با حمله مسلحانه مقابله کنند. اما مسئله دیگر این است که آیا شورای امنیت هم اجازه حمله نظامی را صادر کرده است یا خیر. در مورد کنونی، شورای امنیت به آمریکا اجازه حمله مسلحانه علیه سوریه را نداده است. از طرف دیگر، حتی احتمال این هم وجود ندارد که آمریکا مورد حمله نظامی توسط سوریه قرار بگیرد. قانون مقابله با حمله نظامی مربوط به زمانی است که آمریکا، یا انگلیس یا فرانسه مورد حمله نظامی سوریه قرار گرفته باشند. جان کری وزیر خارجه آمریکا، اعلام کرده که استفاده سوریه از سلاح‌های شیمیایی امنیت ملی آمریکا را به خطر می‌اندازد. من فکر نمی‌کنم این ادعا چندان قابل اتکا باشد. البته این حمله شیمیایی بسیار فاجعه‌بار بوده و باید محکوم شود؛ اما من هم مثل بسیاری مردم دیگر اعتقادی ندارم که این حمله امنیت ملی آمریکا را با تهدیدی مواجه کند. این اقدام دولت آمریکا بیش‌تر با اعتبار رئیس‌جمهور این کشور گره خورده است؛ اعتبار تهدید آمریکا به حمله به عراق، و حتی تهدید به حمله علیه ایران در صورتی که این کشور بیش‌تر به سمت سلاح‌های هسته‌ای گام بردارد.

ندای انقلاب: آمریکا رکورددار گسترده‌ترین استفاده از سلاح شیمیایی "عامل نارنجی" در ویتنام است این کشور همچنین بنا بر اطلاعات منتشر شده توسط خود این کشور در حمله شیمیایی عراق به ایران دخالت مستقیم داشته است. آیا دولت این کشور با این وجود می‌تواند مدعی حمایت از حقوق بشر و نجات جان افراد در مقابل سلاح‌های شیمیایی باشد؟
هانس بلیکس: من باید به دو نکته در این‌باره اشاره کنم. اولاً، آمریکا و سایر کشورهای دارای سلاح هسته‌ای نظیر انگلیس و فرانسه، این حق را برای خود قائل هستند که می‌توانند اولین کشورهایی باشند که از سلاح هسته‌ای استفاده می‌کنند؛ و نام این کار خود جنایت نمی‌گذارند. این در حالی است که استفاده از سلاح هسته‌ای برای اولین بار هم باید به عنوان یک اقدام مجرمانه معرفی شود. ثانیاً، منع استفاده از سلاح‌های شیمیایی از کنوانسیون ۱۹۳۹ نشأت گرفته و اکنون علیه سوریه مورد استفاده قرار می‌گیرد. اما نکته مهم این‌جا است که مقابله با سوریه وظیفه آمریکا نیست، بلکه وظیفه شورای امنیت است.

ندای انقلاب: هدایت جنگ در سوریه در دست چه گروه هایی قرار دارد؟
هانس بلیکس: ما درباره دخالت آمریکا زیاد صحبت کرده‌ایم؛ شورشیان سلاح، پول و حتی سرباز از کشورهای دیگر دریافت می‌کنند. گزارش‌ها هم حاکی از این است که منبع امکانات شورشیان عربستان سعودی، قطر، ترکیه و ظاهراً منبع اطلاعاتی این شورشیان نیز برخی کشورهای دیگر هستند. این جنگ در حقیقت توسط منابع خارجی ادامه پیدا می‌کند. به نظر من پایان دادن به استفاده از سلاح‌های شیمیایی برای مردم سوریه کافی نیست؛ بلکه باید جنگ در این کشور متوقف شود، با هر سلاحی که باشد. شورای امنیت هم اگر نمی‌تواند تشخیص دهد چه کسی از این سلاح‌ها استفاده می‌کند، باید دست‌کم استفاده از این سلاح‌ها را به طور کلی محکوم کند. این اولین گام است و من مطمئن هستم که ایران، روسیه، چین و همه کشورهای دیگر هم محکوم کردن استفاده از سلاح‌های شیمیایی را تأیید خواهند کرد. گام دوم درخواست آتش بس از طرف‌های درگیر در سوریه است. اعضای شورای امنیت باید توافق کنند تا کشورهایی را تحت فشار بگذارند که منابع را در اختیار طرف‌های درگیر قرار می‌دهند تا به این ترتیب کشورهای حامی و همچنین طرف‌های درگیر مجبور به پذیرش آتش‌بس شوند.

ندای انقلاب: برخی تحلیل‌گران معتقدند آمریکا به سوریه حمله خواهد کرد و برخی معتقدند چنین حمله‌ای صورت نخواهد گرفت. تحلیل شما چیست؟ آیا آمریکا در آینده نزدیک حتی به شکل محدود به سوریه حمله خواهد کرد یا خیر؟
هانس بلیکس: اقدام اوباما در مراجعه به کنگره زمانی را به وجود می‌آورد که به نظر من بی‌دلیل نیست. این زمان باید برای مشورت و بحث با روسیه و همچنین ایران در شورای امنیت مورد استفاده قرار بگیرد. استفاده از سلاح‌های شیمیایی یکی از دلایلی است که آمریکا برای حمله به حکومت اسد دارد؛ اما به نظر من دلیل مهم‌تر افزایش اعتبار رئیس‌جمهوری آمریکا است. دولت آمریکا اعلام کرده بود که استفاده از سلاح شیمیایی توسط حکومت اسد یک خط قرمز است. بنابراین شورشیان می‌دانستند که در صورت استفاده از سلاح‌های شیمیایی، آمریکا به سود آن‌ها در سوریه دخالت خواهد کرد. من نمی‌دانم این سوء استفاده تا چه اندازه رخ داده است؛ اما مسلماً موضوع مهم‌تر اعتبار رئیس‌جمهور آمریکا است. دولت آمریکا تصور می‌کند که اگر اکنون به سوریه حمله نکند، تهدیدهایش درباره اقدام نظامی علیه ایران نیز بی اعتبار خواهد شد. این اتفاق خوشایندی نیست؛ زیرا ما اخیراً مذاکراتی بین ایران و ۱+۵ داشتیم و اکنون نیز دولت جدیدی در این کشور روی کار آمده و امیدهای بسیاری وجود دارد. بنابراین استفاده از تهدید غیر مستقیم به اقدام نظامی در شرایط کنونی هیچ کمکی به روابط بین دو کشور نخواهد کرد. 

مصاحبه از مصطفی افضل زاده