دولت از شفافیت مالیاتی گریزان است
به گزارش بولتن نیوز به نقل از جهان صنعت، برای نخستین‌بار وبینار آنلاین بررسی تحولات نوین مالیاتی در آذر با حمایت اتاق بازرگانی و صنایع، معادن وکشاورزی و در دی با حمایت موسسه نرم‌افزاری صدگان و با ثبت‌نام بیش از یک‌هزار نفر با سخنرانی غلامحسین دوانی از اعضای شورای ادوار جامعه حسابداران رسمی ایران و صاحب‌نظران مالیاتی کشور برگزار شد. استقبال از این سخنرانی مجازی نشان می‌دهد که مردم و فعالان اقتصادی نگران مالیات‌های جدید بوده و کنجکاو شده‌اند بدانند در سال‌های پیش رو، دولت جه برنامه‌هایی برای مالیات‌ستانی دارد. دوانی تاکید داشت که اگر مالیات را یک هزینه اجتماعی بدانیم که شهروندان مالیاتی به مثابه «مودیان مالیاتی» پرداخت می‌کنند تا دولت بتواند وظایف مندرج در قانون اساسی و «میثاق بودجه‌ای با ملت» یعنی همانا برقراری رفاه اجتماعی، آموزش رایگان، سلامت عمومی و امنیت اجتماعی و حراست از مرزها را انجام دهد، لذا این حق برای پرداخت‌کنندگان مالیات وفق حقوق مالیاتی محفوظ بوده تا از دولت سوال کنند منابع مالیاتی کجا و چقدر خرج شده است.
در همین راستا از آنجا که در کشورهای پیشرفته حکمرانی خوب بر رابطه «ملت-دولت» مستلزم حکمرانی مالیاتی است، رابطه «دولت-ملت» یک رابطه «وکیل و موکل و مباشرتی» است، لذا دولت‌ها باید برای شفافیت و ارائه عملکرد خود گزارش خرج درآمدهای کشور که عموما همان درآمد مالیاتی است، اقدام به انتشار گزارش سالانه خاصی در همین راستا کنند.
وی بیان کرد: اساسا مالیات یک هزینه اجتماعی است که شهروندان پرداخت می‌کنند تا دولت وظایف حاکمیتی مندرج در قانون اساسی را همچون حفاظت از مرزها، آموزش‌وپرورش و تربیت بدنی رایگان، برخورداری عمومی از تامین اجتماعی و خدمات بهداشتی-درمانی و… را انجام دهد.
بدیهی است در صورتی که دولت وظایف یاد‌شده را به فراموشی سپارد یا آنها را خصوصی کند، انگیزه پرداخت مالیات نیز رو به فراموشی و میل به فرار مالیاتی شدت خواهد گرفت. سازمان همکاری و توسعه اقتصادی «OECD» گفته که مالیات، پرداختی است لازم، اجباری و بلاعوض و در واقع انتقال بخشی از درآمدهای جامعه به دولت یا بخشی از سود فعالیت‌های اقتصادی است که نصیب دولت می‌شود، زیرا ابزار و امکانات دستیابی به درآمد و سودها را دولت فراهم کرده است. وی توضیح داد: چرا دولت‌های مستقر در ایران قادر به فهم این موضوع نبوده‌اند که وقتی دست در جیب مردم برای اخذ مالیات می‌کنند باید به آنها محل این مخارج و چگونگی مخارج را هم پاسخ بدهند تا صاحب مال بداند پولش کجا خرج شده است. به نظر می‌رسد بعد از قانون مالیات‌های مستقیم مصوب ۱۳۴۵ که قانونی جهت‌دار و شالوده آن بر تنظیم‌گری روابط اقتصادی بود، هیچ‌گاه دولت‌های مستقر قادر نشدند امور تنظیم‌گری را با اجرای قانون مالیات‌ها عمل کنند.
دست‌درازی به جیب مردم
دوانی گفت: از بعد از سال ۱۳۹۵ و اعمال تحریم‌ها، دولت متوجه شد دست یازیدن به مال و دارایی و درآمد ملت ساده‌ترین و کم‌خرج‌ترین راهکار تامین بودجه و تامین مخارج بی‌حساب‌وکتاب دولت است، لذا از همان سال شاهد وفور طرح‌ها و لوایح مالیاتی همچون قانون دائمی مالیات بر ارزش‌افزوده، طرح و لایحه مالیات بر عایدی سرمایه که سرانجام با نام «طرح مالیات بر سفته‌بازی و سوداگری» در مجلس تصویب و احتمالا قبل از سال جاری پس از رفع ایرادات شورای نگهبان برای اجرا ابلاغ خواهد شد. علاوه‌بر آن، شاهد اصلاحات متعدد قانون پایانه‌های فروشگاهی و سامانه مودیان و اصلاحات بعدی آن و… بوده‌ایم.
این استاد حسابداری با یادآوری اینکه از دوران جدید رابطه دولت- ملت که بر خلاف سامانه‌های مرتبط با ارباب-رعیتی یا سلطان- بندگان استوار بود، برمبنای مالیات‌ستانی و حقوق شهروندی و بر پایه حقوق مالیاتی منبعث از نظام پاسخگویی- شفاف‌سازی و حساب پس دادن حاکمیت قرار دارد، بنابرآن بوده که دولت‌ها به نمایندگی یا وکالت شهروندان میثاق فی‌مابین خود و ملت را که برقراری نظام رفاه اجتماعی، سلامت عمومی، تامین امنیت داخلی و حفظ مرزها و آموزش رایگان را از طریق اخذ مالیات به سرانجام رسانند. اگر از چند کشور خاص که با فروش منابع و ثروت طبیعی گذران ماندن به هر طریق را می‌کنند، سایر کشورها اساسا از طریق مالیات‌ستانی بر مبنای عدالت و انصاف مالیاتی برنامه‌های خود را به پیش می‌برند.
نظام مالیاتی شاکله حکمرانی خوب و حکمرانی مالیاتی بر مبنای عدالت و انصاف مالیاتی و کارایی دستگاه مالیات‌ستانی مثلث این سنخ از حکمرانی به‌شمار می‌روند.
افزایش درآمد مالیاتی دولت در شرایط رکودی
دوانی اظهار کرد: در حالی که هیچ‌یک از ارقام سقف درآمدی بودجه کشور در ۴۳ سال گذشته محقق نشده است، اما در چند سال گذشته مالیات وصولی همیشه بیش از مالیات مصوب بودجه‌ای بوده، به‌طوری که درآمدهای مالیاتی که در سال ۱۳۹۰ رقمی حدود ۴۰ هزار میلیارد تومان بوده به حدود ۷۴۹ هزار میلیارد تومان در سال ۱۴۰۲ رسیده که افزایش حدود ۲۱ برابری را در شرایط رکود و نابسامانی اقتصادی نشان می‌دهد و برای نخستین‌بار چند سال درآمدهای مالیاتی از درآمدهای نفت پیشی گرفته است. درآمدهای مالیاتی سال ۱۴۰۳ معادل هزار و ۱۲۲ هزار میلیارد تومان پیش‌بینی شده که مجددا از درآمد نفتی بیشتر است. برخلاف تصور اقتصادخوانده‌های وطنی و مدعیان سازمان مالیاتی و دولت، «با توجه به اینکه در سایر کشورها حق بیمه، عوارض شهرداری و…» هم جزو مالیات تلقی می‌شوند، نسبت مالیات به تولید ناخالص داخلی در ایران کمتر از حدود ۱۶ درصد نیست که با توجه به خدمات نازل دولت به جامعه رقم بالایی است.
همه این طرح‌ها و لوایح صرفا برای تامین بودجه یا کسری بودجه ارائه و تصویب شده است، چراکه علی‌رغم تعدد طرح‌ها و لوایح، سفره معیشت مردم مرتبا کوچک و کوچک شده و فراریان مالیاتی فربه‌تر شده‌اند، به‌طوری که در دورانی که معیشت مردم به سراشیبی افتاده، محافل اقتصادی جهانی خبر از ۲۵۰ هزار نفر میلیونر دلاری در ایران می‌دهند که بالاترین رتبه منطقه و چهاردهمین رتبه جهانی است؛ یعنی الحمدلله هرچقدر در شاخصه‌های موفقیت اقتصادی نظیر «تولید ناخالص داخلی، نرخ تورم، شاخص فلاکت و شاخص نقدینگی ضعیف عمل کرده‌ایم، در شاخص تعداد ثروتمندان بسیار موفق بوده‌ایم. با این وصف لایحه اصلاحی اخیر که عملا پشت‌بند «طرح مالیات بر سوداگری و سفته‌بازی» در آستانه تصویب قرار دارد، با رویکرد اخذ مالیات بیشتر به مجلس ارائه شده، زیرا درمجموع همه سهامداران شرکت‌ها اعم از بورسی یا غیربورسی نسبت به قانون فعلی متحمل پرداخت مالیات بیشتری خواهند شد. از طرف دیگر به کرات در بوق و کرنا اعلام می‌کنند که در کشورهای پیشرفته نرخ مالیات بسی بیشتر از ایران است، اما سهوا یا عمدا فراموش می‌کنند در آن کشورها دولت‌ها از طریق مالیات‌ستانی تعادل اقتصادی و رفاه اجتماعی و سلامت عمومی را در حد قابل‌قبولی مستقر کرده‌اند.
انقلاب علیه مالیات
دوانی یادآور شد: جالب است بدانید یکی از بزرگ‌ترین انقلاب‌های جهان یعنی «انقلاب آمریکا» برای رهایی از استعمار انگلستان، در آغاز از نپرداختن مالیات توسط مستعمرات آمریکایی آغاز شد. دولت انگلستان برای تامین مخارج نظامی‌گری خود و سلطه بر مستعمرات مقررات مالیاتی گوناگونی علیه آمریکایی‌ها وضع کرده بود. ساکنان مستعمرات آمریکایی معتقد بودند دولت استعماری انگلستان نمایندگی آنها را برعهده ندارند تا بتوانند مقررات مالیاتی وضع کنند. نخست سه مستعمره متحد شدند و «کنگره قانون تمبر» را تشکیل دادند. متعاقب آن سایر مستعمرات به حمایت از ماساچوست برخاستند و ۱۲ مستعمره از ۱۳ مستعمره، نمایندگان خود را در اواخر سال ۱۷۷۴ به نخستین کنگره قاره‌ای فرستادند تا برای مقاومت در برابر بریتانیا هماهنگ شوند. پیامد این هماهنگی استقلال آمریکا شد. او ادامه داد: در عموم کشورهای جهان، مالیات، عوارض شهرداری، حق بیمه کارکنان و عوارض گمرکی در بخش مالیات تعریف شده‌اند و بر همین اساس متوسط نسبت مالیات به تولید ناخالص داخلی جهان در عرض بیست سال گذشته بین ۱۲ تا ۱۵ درصد در نوسان بوده در حالی که در ایران همین نسبت حدود ۱۶ درصد و در دو،سه سال اخیر از متوسط جهانی بالا زده، اما مردم در مقابل مالیات پرداختی خدمات خاصی نظیر کشورهای پیشرفته دریافت نمی‌کنند.
بررسی درآمدهای مالیاتی نشان می‌دهد که درآمد مالیاتی سال ۱۴۰۲ نسبت به سال ۱۳۵۸ معادل ۲۰ هزار برابر و نسبت مالیات سال ۱۴۰۲ به ۱۳۹۰ نیز معادل ۵/۱۸ برابر شده در حالی که سفره معیشت مردم در همین سال‌ها به مراتب کوچک‌تر و کوچک‌تر شده است.
دوانی خاطرنشان کرد: در حالی که شاکله اقتصاد کشور براساس آمار خود دولت در دو دهه اخیر نابسامان و اقتصاد کشور معیوب شده، اما نسبت مالیات سال ۲۰۲۲ ایران به سال ۲۰۰۰ حدود ۳/۲۴۹ برابرشده، در مقابل تولید ناخالص داخلی همین مقاطع زمانی نسبت به‌هم حداکثر سه‌برابر شده است!
همه معاملات زیر تیغ مالیات
دوانی اضافه کرد: براساس لایحه اصلاحی قانون مالیات‌های مستقیم و همچنین لایحه مالیات بر سوداگری و سفته‌بازی که به‌زودی تصویب و ابلاغ خواهد شد، کلیه افراد بالای ۱۸ سال که دارای هر نوع درآمدی اعم از حقوق، اجاره، خرید و فروش سهام، خرید و فروش هرگونه ملک و زمین، خرید ارز، سکه و طلا هستند باید در پایان هر سال، اظهارنامه مالیاتی خود را تسلیم و مالیات متعلقه را پرداخت کنند؛ یعنی عملا کشور در حالی که از نظر حکمرانی مشابه کشورهای عقب‌مانده است از نظر مالیاتی دارای حکمرانی مالیاتی مشابه انگلستان و آمریکاست. دوانی یادآور شد: رابطه دولت- ملت در جهان مدرن بر پایه مالیات‌ستانی، مستلزم شفافیت عملکرد دولت و پاسخگویی حاکمان به مردم مالیات در رابطه با هزینه‌کرد مالیات است و دولت نمی‌تواند صرفا مدعی دریافت مالیات و هزینه‌کرد نادرست باشد، زیرا اگر دولت را نماینده یا وکیل مردم مالیات‌دهنده بدانیم، این حق برای مالیات‌دهندگان وجود دارد که هرگاه از عملکرد دولت ناراضی باشند، وکیل یا نماینده خود را عزل کنند و این ذات مالیات‌ستانی در جهان مدرن است.
شما می توانید مطالب و تصاویر خود را به آدرس زیر ارسال فرمایید.
bultannews@gmail.com
