کاهش بیش از 9 میلیون بشکه ای در عرضه روزانه نفت خام مورد تقاضای جهان

چنانکه تمام خطوط لوله انتقال نفت موجود در منطقه بازسازی شده و فعال شوند، در خوش بینانه ترین حالت و در زمان بسته بودن تنگه هرمز، میزان نفت صادراتی منطقه خلیج فارس از طریق خطوط لوله به 9.5 میلیون بشکه در روز خواهد رسید که تنها 50% نفت صادراتی حال حاظر از منطقه خلیج فارس است. بر این اساس، در بهترین شرایط بازارهای جهانی با کاهش عرضه ای بالغ بر 9.5 میلیون بشکه نفت خام در روز روبرو خواهد شد.

بولتن نیوز: تنگه هرمز تنگه اي است استراتژيك كه كه نزديك به 40 درصد از ترانزيت دريايي نفت جهان از آن صورت گرفته و كنترل آن در دست جمهوري اسلامي ايران قرار دارد و برابر نظر اكثر كارشناسان امكان يافتن جايگزيني مناسب براي آن بسيار دور از دسترس به نظر مي رسد. ايجاد زير ساختهاي لازم براي دور زدن اين تنگه استراتژيك كه روزانه بيش از 16 ميليون بشكه ( سال 2009) نفت خام كه 90 درصد از نفت صادراتي كشورهاي حاشيه خليج فارس به همراه صادرات ال ان جی قطر از آن عبور مي كند حتي اگر از لحاظ سياسي و مالي امكان پذير باشد نيز سالها به طول مي انجامد. تنگه مهمی که تنها در سال 2007 میلادی بالغ بر 12 هزار کشتی حامل نفت و ال ان جی و محصولات پتروشیمی و صنعتی و دیگر کالاها و مایحتاج عمومی ساکنین منطقه از آن عبور کرده و به طبع تعداد این کشتی ها در سال 2011 بسیار بیش از این است.

موقعیت استراتژیک خلیج فارس و منابع عظم نفت و گاز آن منجر به آن شده است تا این منطقه همواره مورد توجه قدرتهای بزرگ اقتصادی و نظامی جهان قرار گیرد. منطقه مهمی که به جز ایران که در آن از قدرت سیاسی، نظامی و اقتصادی بالایی برخوردار است مابقی کشورهای آن عموما کشورهای کوچک و ضعیفی هستند که عموما برابر سیاستهای کشورهای سلطه گر انعطاف پذیری بالایی دارند. عاملی که باعث شده تا قدرتهای بزرگ بین المللی همواره برای آن طرح ها و برنامه ریزی های بلند مدتی را تدوین نموده و به حکومتهای منطقه دیکته نمایند.

آمریکا در 3 دهه اخیر سعی کرده با سیاست های ضد ایران، اهمیت راهبردی جمهوری اسلامی ایران را در برابر همسایگانش تضعیف نماید. از جمله این موارد می توان به دست گذاشتن آمریکا بر روی فعایتهای صلح آمیز هسته ای جمهوری اسلامی و تحریمهای گسترده این کشور با ابزار شورای امنیت سازمان ملل اشاره کرد. در واکنش به این رفتار سیاسی و تبلغاتی آمریکا، ایران نیز بارها اعلام کرده است که نباید از نفت که یک کالای اقتصادی است به عنوان ابزار سیاسی استفاده کرد و در صورت استفاده از این ابزار از سوی آمریکاییها، ایران توانایی دفاع از خود را خواهد داشت و این کار را با ابزارهای مختلف از جمله بستن تنگه هرمز در خلیج فارس انجام خواهد داد تا به حقوق حقه خود دست یابد.

آمریکا با استفاده از شرایط موجود نه تنها سعی کرده به لحاظ نظامی جایگاه خود در منطقه خلیج فارس را تحکیم بخشد بلکه تلاش کرده با نفوذ در کشورهای منطقه جایگاه استراتژیک ایران را تحت تاثیر قرار دهد. البته نباید فراموش کرد که حمله نظامی به ایران تنها یک رویکرد سیاسی برای تغییر رفتار هسته ای ایران به صورت خاص و تغییر الگوی رفتار سیاست خارجی جمهوری اسلامی ایران است زیرا با ابزارهای بازدارندگی ملی و منطقه ای که جمهوری اسلامی ایران ایجاد کرده تصور حمله نظامی تنها در تخیل و فیلمهای هالیوودی امکانپذیر خواهد بود.

بر اساس مطالعات صورت گرفته از سوی معاونت امور بين الملل و بازرگاني وزارت نفت، از کل منطقه خلیج فارس به غیر از تنگه هرمز، در حال حاضر تنها حدود 3 تا 3.5 میلیون بشکه نفت در روز صادر می شود که در مقایسه با کل نفت صادراتی از خلیج فارس که بالغ بر 19 میلیون بشکه در روز است ( 15.5+3.5) تنها 18% نفت صادراتی منطقه خلیج فارس را شامل می شود. با احتساب کل ظرفیت خطوط لوله فعال موجود در منطقه که 6.650 میلیون بشکه در روز خواهد شد این میزان به حدود 35% خواهد رسید. البته نباید فراموش کنیم که بخش عمده ای از این ظرفیت که مربوط به خط لوله Petroline است جهت تامین خوراک پالایشگاه های عربستان واقع در شرق این کشور استفاده خواهد شد. چنانکه تمام خطوط لوله موجود در منطقه بازسازی شده و فعال شوند و همچنین نفتی برای پالایشگاه های شرق عربستان ارسال نشود در آن زمان میزان نفت صادراتی از طریق لوله به 9.5 میلیون بشکه در روز یعنی 50% نفت صادراتی از منطقه خلیج فارس خواهد رسید.

این در حالی است که دولت آمریکا به همراه برخی هم پیمانهای خود در پی آن است که در شرایط خاص ذخایر انرژی خلیج فارس را با استفاده خطوط لوله و با دور زدن تنگه هرمز به آبهای آزاد منتقل کنند. هر چند باید توجه داشت سناریو انتقال 50 درصد نفت خام منطقه خلیج فارس از طریق خط لوله در حالتی اجرایی خواهد شد که تنگه هرمز بسته شود و تمامی زیرساختهای موجود برای انتقال از طریق خطوط لوله دارای آمادگی 100% باشند. هرچند با وجود این تنگه استفاده از خط لوله به صرفه نخواهد بود.

مسیرهای دیگر انتقال نفت خام از خلیج فارس ( غیر از تنگه هرمز)

خط لوله ابوظبی به بندر فجیره

امارات به دنبال آن است تا با فعال کردن بندر فجیره واقع در ساحل دریای عمان و در فاصله ای نزدیک به تنگه هرمز بتواند صادرات نفت خام کشورهای تولید کننده خلیج فارس را با دور زدن تنگه هرمز، از این مکان انجام دهد و به همین منظور احداث خط لوله ای بطول 370 کیلومتر از ابوظبی به بندر فجیره که در فاصله 130 کیلومتری تنگه هرمز واقع شده را در دستور کار خود قرار داده است ولی مشکلات اجرایی، عملی شدن این طرح را به تعویق انداخته است (این خط لوله 48 اینچی ظرفیت انتقال روزانه 1.5 میلیون بشکه نفت را دارد). حتی اگر به گفته وزیر امور خارجه امارات این پروژه با موفقیت به اتمام برسد تنها یک مسیر اضطراری خواهد بود که در مواقع بحران استفاده خواهد شد نه به طور مداوم.

خط لوله شرق- غرب عربستان (petroline)

این خط لوله بطول 1200 کیلومتر و قطر 48 اینج و ظرفیت اولیه 1.85 میلیون بشکه در روز در سال 1981 بین منطقه Abqaia واقع در شرق عربستان و بندر ینبو(Yanbu) در ساحل دریای سرخ واقع در غرب این کشور احداث شدو در سال 1987 و با اوج گیری جنگ ایران و عراق و به خصوص در دوران جنگ نفتکش ها در خلج فارس و با احداث خط لوله 56 اینچی به موازات خط لوله قبلی ظرفیت آن به 3.2 میلیون بشکه در روز افزایش پیدا کرد. نهایتا در سال 1993 این ظرفیت به 4.8 میلیون بشکه در روز افزایش و در حال حاضر با کمتر از نصف ظرفیت خود در حال کار است. این خط لوله برای انتقال نفت خام سبک و فوق سنگین عربی از شرق به غرب عربستان برای تامین خوراک پالایشگاه های این کشور احداث شده و بخش از آن نیز از طریق ترمینال ینبو در دریای سرخ به بازار غربی ها صادر می شود.

درست به موازات خط لوله petroline خط لوله مایعات گاز طبیعی (NGL ) به ظرفیت 290 هزاربشکه در روز از منطقه Abqaiq در شرق این کشور به بندر ینبو وجود دارد که خوراک تاسیسات پتروشیمی واقع در این منطقه را تامین می کند.

خط لوله بین عراق و عربستان IPSA ( Iraq Pipeline through Saudi Arabia)

این خط لوله به قطر 48 اینچ و ظرفیت 1.65 میلیون بشکه در روز در سال 1989 به طور کامل توسط عراق سرمایه گذاری شد و برای انتقال نفت خام جنوب عراق به عربستان و از آنجا به موازات خط لوله پترولاین به بندر Muajjiz در جنوب بندر ینبو واقع در دریای سرخ جهت صادرات نفت خام عراق احداث گردید. مسئولین عربستانی در حال حاضر از این لوله به عنوان بخشی از خط سراسری انتقال گاز خود استفاده می کنند.

خط لوله ترانس عربی tabline ( the trans-arabian pipeline )

این خط لوله به طول 1214 کیلومتر و قطر 30 اینچ در سال 1947 احداث وباظرفیت اولیه 300 هزار بشکه در روز شروع به کار نمود که بعداها ظرفیت آن به 500 هزار بشکه در روز افزایش پیدا کرد. این خط لوله بندر Al Juaimeh واقع در خلیج فارس و شرق عربستان را پس از گذشتن از اردن و سوریه به لبنان متصل می کند. در سال 1990 به خاطر همکاری و حمایت اردن از عراق در جنگ اول خلیج فارس، عربستان کلا نفت صادراتی خود از این خطوط را قطع نمود و در حال حاضر نیز این خطوط لوله بلا استفاده است اما علی رغم قدیمی بودن سیستم انتقال نفت آن، همچنان به عنوان یک مسیر صادراتی بالقوه نفت خام به اروپا و آمریکا مطرح است.

خط لوله بین عربستان و بحرین

تنها خط لوله بین المللی فعال و در حال کار عربستان، متشکل از چهار خط لوله قدیمی با عمر 60 سال است که نفت خام سبک میادین ابوصفرا و دمام را با ظرفیت 200 تا 250 هزار بشکه در روز از طریق زیر دریا به بحرین منتقل می کند.

خط لوله عراق- ترکیه

این خط لوله به طول 970 کیلومتر و قطر 40 و 46 اینج، نفت شمال عراق منطقه کرکوک را از طریق ترکیه به بندر جیهان واقع در دریای مدیترانه جهت صادرات منتقل می کند. ظرفیت فعلی این خط لوله 1.4 میلیون بشکه در روز بوده که زیر ظرفیت خود کار می کند و برای استفاده از حد اکثر ظرفیت آن لازم است تا نفت جنوب عراق از طریق مسیر استراتژیک جنوب- شمال کشور که آن هم زیر ظرفیت خود کار می کند و نیاز به بازسازی کامل دارد از طریق این خط ارسال شود.

خط لوله عراق-سوریه

این خط ل.له نفت مناطق جنوبی و مرکزی عراق را به سوریه و نهایتا به دریای مدیترانه جهت صادرات انتقال می دهد. ظرفیت طراحی شده برای این خط لوله 700 هزار بشکه در روز بوده که هیچ گاه به این میزان نرسیده است. در سال 2003 این خط لوله با بمباران های هوایی آمریکا عملا از کار افتاد.

نويسنده: پیمان جنوبی

لینک کپی شد

گزارش خطا