پیامبر اسلام: هیچکس را نسزد که بگوید من از یونس بهترم

گروه دین و اندیشه: حجت الاسلام دکتر سوزنچی از اساتید دانشگاه، هر روز یک آیه قرآن را با ترجمه و چند حدیث تفسیری و چند نکته در تدبر آن آیه منتشر می کند. بولتن نیوز نیز در راستای ترویج چنین اقدامات ارزشی این سلسله مطالب را به صورت روزانه منتشر می کند.

به گزارش خبرنگار بولتن نیوز، در مطلب امروز به آیه 50 سوره قلم پرداخته شده و در آن آمده است:

فَاجْتَباهُ رَبُّهُ فَجَعَلَهُ مِنَ الصَّالِحينَ

سوره قلم (68) آیه 50

ترجمه
پس او را پروردگارش برگزید و از شایستگانش گردانید.

معانی لغات

«فَاجْتَباهُ= فـ + اجتبی + ه»

ماده «جبی» در اصل به معنای جمع کردن و تجمع می‌باشد، چنانکه «جَبَيْتُ الماء في الحوض» به معنای جمع کردن آب در حوض است و به حوضی که در آب جمع شده است «جَابِيَة» گوند که جمع آن، جَوَاب (وَ جِفانٍ كَالْجَوابِ؛ ‏سبأ/13) است و به همین مناسبت به جمع کردن مالیات (خراج) هم «جِبَايَة» گویند؛ و تعبیر «يُجْبى‏ إِلَيْهِ ثَمَراتُ كُلِّ شَيْ‏ءٍ؛ قصص/57) نیز از همین باب می‌باشد. (معجم المقاييس اللغة، ج‏1، ص503؛ مفردات ألفاظ القرآن، ص186) برخی درباره اصل این ماده، افزوده اند که جمع کردنی است که بر اساس انتخاب و استخراج باشد (التحقيق في كلمات القرآن الكريم، ج‏2، ص53)
اگر درمورد اصل ماده هم چنین نباشد قطعا «اجْتِبَاءُ» جمع کردنی است که چون به باب افتعال رفته دلالت بر دقت و اختیار می‌کند؛ لذا به معنای جمع کردن با گزینش می‌باشد (همان) و اینکه خداوند بنده‌ای را «اجْتِبَاء» کند به معنای آن است که به فیض و عنایت خویش نعمتهای خاصی را (از جمله نعمت نبوت) را برای او جمع کند (مفردات ألفاظ القرآن، ص186)

ماده «جبی» در قرآن کریم جمعا 12 بار به کار رفته است که غیر از دو مورد آن که در بالا اشاره شد (الْجَوابِ، يُجْبى‏) تمامی موارد آن، فعل ثلاثی مزید در باب افتعال (اجتباء) می‌باشد.

حدیث

1) ابوبصیر می‌گوید: از امام صادق ع سوال کردم: به چه علتی خداوند عز و جل عذاب را از قوم یونس برگرداند، در حالی که بر آنها سایه افکنده بود و با امتهای دیگر چنین نکرد؟ فرمود: چون در علم خداوند عز و جل گذشته بود که آن را به خاطر توبه‌شان از آنها برمی‌گرداند؛ و یونس را به این مطلب مطلع نکرد زیرا خداوند عز و جل می‌خواست که برای او در شکم ماهی فراغتی برای عبادت حاصل آید تا بدان سبب مستوجب ثواب و کرامتش گردد.    علل الشرائع، ج‏1، ص77

2) از امام صادق ع روایت شده است: یونس به خاطر گناهانی که از قومش دید غضبناک از میان آنها خارج شد تا همراه با گروهی بر کشتی‌ای در دریا سوار شد، ماهی‌ای سراغ آنها آمد تا غرقشان کند، سه بار قرعه انداختند [و هر بار به نام یونس افتاد] یونس گفت: تنها مرا می‌خواهد، پس مرا [به دریا] اندازید. چون ماهی یونس را گرفت خداوند متعال به او وحی کرد: من او را رزق و روزی تو قرار ندادم، پس نه استخوانی از او می‌شکنی و نه از گوشت او می‌خوری. پس او را در دریاها گرداند و او «در ظلمات ندا داد که خدایی جز تو نیست، پاک و منزهی، همانا من از ظالمان بوده‌ام» (انبیاء/87) ...
نهایتا امام صادق ع فرمود: همانا پیامبر ص می‌فرمود: هیچکس را نسزد که بگوید من از یونس بن متی بهترم. [ظاهرا هشدار است به اینکه انسان خودستایی کند و گمان کند که اگر در وضعیت او قرار داشت بهتر از او می‌کرد.]  قصص الأنبياء عليهم السلام (للراوندي)، ص253

 تدبر

1️⃣ خداوند از پیامبر اکرم ص می‌خواهد که برای حکم پروردگارش صبر داشته باشد و مانند حضرت یونس، زود خسته، و از هدایت قومش ناامید نگردد! اما این سخن بدین معنا نیست که حضرت یونس گناهکار بود و خدشه‌ای در نبوت و عصمت وی پدید آمد.

مساله این است که از او به اندازه یک پیامبر انتظار می‌رفت، نه به اندازه یک آدم عادی؛ به همین جهت بود که خسته شدن او - بعد از 33 سال تبلیغ دین و فقط ایمان آوردن 2 نفر قابل قبول نبود! اما در عین حال او همچنان مشمول نعمت خاص الهی قرار داشت، چنانکه خدا او را برگزید و از صالحان قرار داد.

2️⃣ حضرت یونس ع که قبلا به پیامبری برگزیده شده بود؛ پس چرا تعبیر «پس او را برگزید» به کار برد؟ شاید می‌خواهد اشاره کند که مراتب قرب بی‌پایان است؛ و این گونه نیست که با رسیدن به مقام نبوت، به انتهای این مراتب رسیده باشیم؛ ورود به هر مرتبه بالاتر نیازمند عنایت ویژه‌ای از جانب خداوند است.

3️⃣ به جای آنکه افراد را به خاطر یک لغزش طرد کنیم، آنها را تدارک کنیم؛ ضعف‌هایشان را برطرف نماییم و آنگاه به آنها مسئولیت دهیم. (اقتباس از تفسیر نور، ج10، ص191)

 4️⃣ توبه و مناجات به درگاه خداوند راهی است به سوی برگزیده شدن توسط خداوند (اقتباس از تفسیر نور، ج10، ص190)

 5️⃣ بعد از اینکه فرمود «خدا او را برگزید» از حرف «فـ : پس» استفاده کرد، نه از حرف «و». چرا؟

اینها («برگزیدن او» و «در صالحان قرار دادنش») دو اقدامِ در عرض هم نبود؛ بلکه «صالح قرار دادن»، نتیجه «برگزیده شدن» است؛ بدین وسیله اشاره می‌کند به مقامی از «صلاح»، که نه ثمره عمل خود شخص، بلکه حاصل عنایت ویژه خداست (یعنی مقام مخلَصین: خالص‌شدگان، که برتر است از مقام مخلِصین: خالص‌کنندگان، کسانی که خودشان اخلاص می‌ورزند.)

 6️⃣ مقصود از اینکه او را از صالحان قرار داد، چیست؟

الف. شاید اشاره است به مقام عصمت او. «صالح» اسم فاعل است که دلالت بر ثبوت «صلاح» در شخص می‌کند و چون این صالح بودنش مقید به چیزی نشده است (نفرموده که مثلا صالح الاعمال، یا ...) نشان دهنده صلاح مطلق در همه شئون اعتقادی و گرایشی و عملی است؛ که همان مقام عصمت و «مقام مخلَصین» است.

ب. چه‌بسا می‌خواهد با این بیان، او را ملحق می‌کند به کسانی که دارای مقام صلاح ذاتی هستند (که همان اهل بیت ع هستند) همان مقامی که خداوند در آخرت حضرت ابراهیم ع را به آن مقام می‌رساند (إِنَّهُ فِي الْآخِرَةِ لَمِنَ الصَّالِحينَ؛ بقره/130) (اقتباس از المیزان، ج1، ص303-305)

انتهای پیام/#