شاپور ریپـورتر مرد نامرئی سیاست ایران+ تصاوير

بولتن نيوز: توطئه یکی از مهمترین راههای دست یابی به هدف بدون در نظر گرفتن قواعد بازی در عرصه های سیاسی است. پس آنچه را «پشت پرده های سیاست» می نامیم نقشی بسیار اساسی تر از فرایندهای آشکار سیاسی ایران در تحولات معاصر کشور داشته است. وی با طیف گسترده­ای از رجال ایرانی آن دوره اعم از سیاستمداران، روزنامه نگاران ، امرای ارتش و رجال دربار مثل علم و البته شخص شاه ارتباطی عمیق داشت.

بدون شك یکی از مهمترین بازیگران «پشت پرده سیاست» ایران شاپور ریپورتر است که او نه تنها سهمی اساسی در تحولات دوره محمدرضا پهلوی داشت بلکه نقشی بسیار فعال در جهت گیری اقتصادی ایران در دهه های 60 و  70میلادی ایفا کرد. شاپور جی اردشیر جی ریپورتر در سال 1920 در حول و حوش سال کودتای رضاخان در تهران به دنیا آمد. پدرش از فرستادگان انجمن اکابر پارسیان هند بود و ظاهرا برای تمشیت امور زردشتیان وارد ایران شد. وی حدود 40 سال در ایران اقامت داشت. و این دوران یکی از مهمترین ادوار تاریخ ایران معاصر به شمار می آید.

نام اردشیر با حوادث بسیار مهمی مثل مشروطیت و حوادث بعد از آن درهم تنیده است که دو مورد از مهترین آنها ماجرای کمیته مجازات و کودتای سوم اسفند 1299 است. اردشیر با احزابی مثل حزب دمکرات دوره مشروطه سنخیت داشت و با آنها همکاری می کرد. وی در سال 1311 از دنیا رفت. مادر شاپور در زمره پارسیان هند بود و نامش خانم «شیرین بانو». شاپور در کالج وست مینستر و کینگز وابسته به دانشگاه کمبریج تحصیل کرد. سالهای تحصیلات دانشگاهی او همزمان با شدت فعالیتهای کمونیستی در انگلستان بود. شاپور در آن سالهای بحرانی تحصیلات خود را در رشته های علوم سیاسی، تاریخ و ادبیات فارسی ادامه داد و در سال 1939 فارغ التحصیل شد او بعداً به استخدام وزارت امورخارجه درآمد در فرانسه، خاورمیانه و سرحدات هند و برمه خدمت کرد.

در اکتبر 1943 با مسئولیتی ویژه به هند رفت و بخش فارسی رادیو دهلی را اداره می کرد. در سال 1945 که مصادف با آخرین سال جنگ جهانی دوم بود به بحرین اعزام شد و سال بعد همزمان با گسترش انقلاب چین به آنجا رفت. اهمیت فعالیتهای شاپور در چین به اندازه­ای بود که وی پس از خاتمه ماموریتش به دلیل آنچه «خدمات موثر» خوانده شده است به دریافت توصیه نامه خدمات ویژه نایل گردید. در سال 1947 به عنوان مقام دوم وزارت خارجه هند منصوب شد. و از هند بود که به عنوان نخستین سفیر اکرودیته هند به سوی ایران رهسپار شد. در جریان ملی شدن صنعت نفت مشاور سیاسی سفارت امریکا بود و در همین مسئولیت در زمره کسانی بود که عملیات براندازی دولت مصدق را هماهنگ می کرد. در حقیقت او عنوان رسمی مشاور سفیر امریکا یعنی لوئی هندرسون را داشت. اما واقعیت این است که شاپور عضو مهم سفارت بود و با تیم روی ملبورن دبیر اول سفارت امریکا با محافل مشخصی در احزاب سیاسی ایران و فرایندهای پنهان در ارتباط بود، همکاری می کرد. او همچنین با گوئیران رئیس ایستگاه سیا در تهران همکاری داشت و از طرف سرویس امنیتی بریتانیا اقدامات خود را با او هماهنگ می نمود.

بنا به نوشته خودش، او مسئولیت عملیات براندازی مصدق را برعهده داشت. در همین دوران او در دانشکده افسری تدریس می کرد و از همین راه با برجسته ترین افسران ارتش ایران از نزدیک آشنا شد. همین آشنایی زمینه­های مساعدی برای عملیات براندازی مصدق مهیا کرد. در کنار همه اینها شاپور برای نشریات مختلفی چون یواس ریپورتر ورلد نیوز و تایمز گزارشهای خبری ارسال می­نمود. بعد از عملیات کودتا شاپور به پاس خدماتش پست دائمی عضویت در وزارت امورخارجه امریکا را به دست آورد، و دلیل آن «خدمات شایسته نامبرده در جهت اهداف مشترک» ذکر گردید و به همان دلیل شهروند ایالات متحده امریکا شناخته شد. شاپور در دروه کودتا درجه سرهنگی داشت و بعد از کودتا به درجه سرتیپی نائل آمد. او افسر رابط شاه با امریکا و انگلستان بود و به گزارش خود امریکایی ها نقش بسیار مهمی در تحکیم پیوند شاه با امریکا داشت. طبق همین سند شاپور از افراد بسیار نزدیک به شاه بود و از طرفی مشاور برجسته امریکایی ها در ارتباط با مسائل ایران و شاه به شمار می آمد و در عین حال از هماران بسیار نزدیک سازمان سیا محسوب می گردید.

حسین کاوشی