جامعه شهری در تهدید رسانه های نوین
بهزاد تیمورپور: سبک زندگی یکی از مهمترین مقولاتی است که رهبر معظم انقلاب همواره در سخنانشان بر آن تاکید دارند و بویژه در سال های اخیر با توجه به شبیخون فرهنگی و جنگ نرم دشمن در حوزه فرهنگ، بر اصلاح سبک زندگی و تطبیق آن با اصول متعالی و اصیل اسلامی و ایرانی تاکیدات بیشتری داشته اند.یکی از عوامل مهم و موثر در تعیین یا تغییر سبک زندگی، رسانه هستند و البته رسانه های جدید در این میان، نقش بیشتر و گسترده تری دارند. رسانه های جدید امروز بر ابعاد مختلف زندگی اجتماعی و شخصی انسان ها تاثیر می گذارند و اثرات آنها بر مخاطبان کمترین همخوانی را با نظریه های رسانه ای قدیمی دارد؛ نظریاتی همچون "تاثیر محدود" که رسانه ها را فاقد قدرت برای تاثیرگذاری عمیق بر اندیشه و سبک زندگی مخاطب می دانستند و یا نظریات "اقناع"، "برجسته سازی" و "سوزن تزریقی" که قائل به قدرت برتر رسانه ها در برابر مخاطبان بودند.
اما آیا رسانه های نوین (که کمترین مطالعه و نظریه پردازی درباره آنها انجام شده است) با نیازهای ذاتی و حتی روزمره انسان ها انطباق و سازگاری دارند؟ آیا این رسانه ها می توانند همچون رادیو، تلویزیون و مطبوعات به کمک اصلاح سبک زندگی بیایند؟ یا اینکه ظهور و وجود آنها عاملی است برای از دست رفتن تلاش های پیشین در زمینه اصلاح سبک زندگی؟
این ها سوالاتی است که امروزه تعداد اندکی از محققان برای یافتن پاسخشان دست به تحقیقات علمی زده اند و به رغم اختلاف نظرهایی که میان آنها وجود دارد، وجه مشترک در این تحقیقات "اخطار به عواقب گسترده شدن این رسانه ها" است؛ تا جایی که دنیس مک کوایل یکی از برجسته ترین نظریه پردازان در حوزه مطالعات رسانه می گوید: "سابقه و عمر تقریبا کوتاه رسانه های جدید نشان می دهد که آنها دارای فواید و البته تبعات و هزینه های زیاد در مسیر زندگی و نوع تعاملات انسان ها هستند. اکنون اندک اندک واکنش ها و موضع گیری های آگاهانه تری را شاهد هستیم و در کنار برخی خوش بینی ها به رسانه های نوین، اخطارهایی درباره عواقب و تبعات نگران کننده ای که در گسترده شدن استفاده از این رسانه ها وجود دارد به گوش می رسد، مخصوصا اینکه متاسفانه چهارچوب های قانونی و کنترل های لازم در این زمینه پیش بینی نشده است."
بنابراین می توان گفت که از نظر محققان و استادان حوزه رسانه، رسانه های نوین بیش از آنکه فرصت باشند، یک تهدید جدی برای سبک زندگی و هنجارهای و اصول پذیرفته شده اجتماعی به شمار می آیند؛ البته نه فقط برای کشور ما بلکه مطابق گفته مک کوایل، این تهدیدی است که تمام جوامع را هدف قرار داده است و اگر چهارچوب قانونی و کنترل های لازم بر این رسانه ها نباشد، عواقب گسترده سختی به دنبال خواهند داشت.
از سوی دیگر، بیشتر رسانه های نوین تطابقی با بافت، عقاید و باورهای جامعه اسلامی ما ندارند و هرچند ما توانسته ایم تا حدی به دنبال راهکارهای استفاده مثبت از این رسانه ها برویم اما واقعیت این است که سبک زندگی و باورهای عامه مردم و جوانان در معرض خطر از سوی این رسانه ها قرار گرفته است.
تدوین برنامه های کارشناسی و منطبق با نیازهای رسانه ای جامعه ایرانی باید یکی از اولویت های نهادهای فرهنگی کشور باشد. ما باید برای "مدیریت تغییرات فرهنگی" دارای برنامه، اندیشه، راهبرد و توان عملیاتی باشیم و بتوانیم آن را با اصل مهم و راهبرد اساسی در "اصلاح سبک زندگی" پیوند بزنیم.
در همین زمینه، سازمان فرهنگی هنری شهرداری تهران با تعیین "کارگروه هویت بومی و ملی"، برنامه ریزی در حوزه رسانه های جدید را به عنوان یکی از محورهای مدیریت تغییرات فرهنگی در دستور کار قرار داده است تا از این طریق زمینه های لازم برای ارائه خدمات ویژه خانواده ها در حوزه فناوری اطلاعات و ارتباطات و تولید محصولات سالم فراهم شود. موضوع مهمی که این سازمان در حوزه رسانه های نوین به آن توجه و تاکید دارد این است که محصولاتی سالم و جذاب و منطبق با نیازهای مخاطبان را تهیه و ارائه کند؛ و در این میان، تاکید اساسی بر محور خانواده است. چراکه متاسفانه یکی از مهمترین آسیب های رسانه های نوین بنا به نظر جامعه شناسان، سست شدن و تهدید نهاد خانواده و ایجاد تغییرات منفی در سبک زندگی است.
با این حال شاید عده ای در کشور ما دچار این تصور اشتباه باشند که مقابله با آسیب ها و تهدیدهای رسانه های نوین فقط در ایران اجرا می شود و دیگر کشورها نسبت به آن بی تفاوت هستند؛ اما واقعیت این است که نگرانی از تاثیرات سوء و منفی این رسانه ها اکنون فراگیر شده است. جف رایس (Rice, Jeff) نویسنده، نظریه پرداز و تهیه کننده سرشناس تلویزیونی و سینمایی اینچنین به جامعه خود درباره رسانه های نوین هشدار می دهد: "امروزه انسان ها باید تصمیمات بهتری اتخاذ کنند، دانش اولیه و سواد رسانه ای بالاتری داشته باشند و بتوانند ارتباطات خود را هدفمند کنند اما... بسیاری از انسانها توان، نیاز و علاقه و یا دانش لازم برای وارد شدن به چنین فرایندی را ندارند."
سازمان فرهنگی هنری شهرداری تهران با رصد دقیق و کارشناسی، تازه ترین تحولات حوزه رسانه را زیرنظر دارد و اطلاع رسانی به شهروندان درباره فواید اندک و زیان های فراوان رسانه های جدید را یک ضرورت انکارناپذیر می داند؛ ما نمی خواهیم بگوییم که دانش اولیه و سواد رسانه ای شهروندان کافی نیست بلکه هدف اصلی این است که آنها با ابعاد و اثرات کوتاه مدت و بلند مدت رسانه های نوین آشنا شوند و همچنین ما بتوانیم نیازهای شهروندان را با تولید محصولات جذاب و سالم تامین کنیم و آنگاه تصمیم گیری بر عهده خودشان باشد.
منبع: بولتن نیوز
شما می توانید مطالب و تصاویر خود را به آدرس زیر ارسال فرمایید.
bultannews@gmail.com
