پایگاه اینترنتی نشنال اینترست در گزارشی به قلم رضا مرعشی نوشت:
مذاکرات هسته اي ايران: برطرف کردن موانع نهايي
در حالی که مقامات ایران و اعضای دائم شورای امنیت سازمان ملل و آلمان شبانه روز در وین مذاکره می کنند، ضرب الاجل سی ام ژوئن برای امضای توافقنامه هسته ای فراگیر به تدریج فرا می رسد.
گروه هسته ای، در حالی که مقامات ایران و اعضای دائم شورای امنیت سازمان ملل و آلمان شبانه روز در وین مذاکره می کنند، ضرب الاجل سی ام ژوئن برای امضای توافقنامه هسته ای فراگیر به تدریج فرا می رسد.
به گزارش بولتن نیوز، پایگاه اینترنتی نشنال اینترست در گزارشی به قلم رضا مرعشی نوشت:
در حالی که مقامات ایران و اعضای دائم شورای امنیت سازمان ملل و آلمان شبانه روز در وین مذاکره می کنند، ضرب الاجل سی ام ژوئن برای امضای توافقنامه هسته ای فراگیر به تدریج فرا می رسد. دولت باراک اوباما، رئیس جمهور آمریکا و حسن روحانی، رئیس جمهور ایران باید مورد تحسین قرار گیرند: چرا که میزان پیشرفتی که آنها در 18 ماه گذشته حاصل کرده اند، بیشتر از کل پیشرفتی است که در کل دهه گذشته در خصوص موضوع هسته ای ایران به دست آمده است. دو طرف هم اکنون در مرز دستیابی به توافقنامه ای تاریخی هستند که یکی از بزرگترین دستاوردها در عرصه سیاست خارجی در دوران اخیر خواهد بود.
دو مسئله کلیدی که هر دوی آنها قابل حل است، یعنی کاهش تحریم ها و بازرسی و راستی آزمایی موانعی است که در مسیر پیروزی قرار دارد.
پیدا کردن فرمولی درست برای کاهش تحریم ها احتمالاً چالش انگیزترین مسئله در وین خواهد بود. اگر واشنگتن کاهش تحریم هایی را پیشنهاد کند که برای تهران ارزش عملی نداشته باشد، این اقدام به همان نسبت ارزش عملی پایبندی به مذاکرات را برای تصمیم گیران ایرانی کاهش خواهد داد. ایران در توافقنامه موقت هسته ای، بیش از آنکه امتیاز دریافت کنند، امتیاز داده است، و هم اکنون به دنبال کسب سود آن سرمایه گذاری است. گروه پنج به علاوه یک معتقد است که باید برای تضمین پایبندی ایران به تعهدات خود در توافقنامه نهایی احتمالی، ساختار تحریم ها را حفظ کند. رفع اختلافات مستلزم توافق بر سر دو مسئله خواهد بود: تحریم های چندجانبه و تحریم های یک جانبه.
تحریم های چندجانبه مندرج در قطعنامه های شورای امنیت سازمان ملل نه تنها برنامه هسته ای ایران، بلکه مسائلی همچون تولید و صادرات سلاح، حقوق بشر، و تروریسم را هدف قرار می دهد. یکی از راههای بالقوه پیش رو، فسخ شکل کنونی تحریم های شورای امنیت سازمان ملل و اعمال تحریم های جدیدی توسط شورای امنیت سازمان ملل است که در توافقنامه نهایی هسته ای تدوین می شود. بازنویسی قطعنامه های قبلی دو طرف را قادر خواهد کرد تا اختلافات را حل و فصل کنند: ایران با لغو تحریم های مربوط به برنامه هسته ای خود، و دستیابی به مجرایی شفاف برای اجرای برنامه هسته ای صلح آمیز قابل راستی آزمایی رو به رو می شود، و گروه پنج به علاوه یک تحریم هایی را که در خصوص مسائل مورد مناقشه دیگر علیه ایران اعمال کرده است، حفظ خواهد کرد.
تحریم های یک جانبه آمریکا علیه ایران بدون اقدام کنگره قابل فسخ نیست، و حتی تصمیم گیران ایرانی اذعان می کنند که این تحریم ها در مرحله نخست اجرای توافقنامه نهایی احتمالی لغو نخواهد شد. واشنگتن برای اثبات اعتبار خود و فهماندن این واقعیت پیچیده به ایران از نظر سیاسی، باید با استفاده از اختیارات قانونی منحصر به فرد اوباما به عنوان رئیس جمهور - اختیاراتی که مستلزم موافقت پیشاپیش کنگره نیست- تحریم ها را لغو کند: 1- دارایی های مسدود شده ایران را آزاد کند و بر اساس توافقنامه الجزایر از بازگرداندن کامل آنها به ایران حمایت کند.2- از مستثنی کردن از تحریم ها برای تعلیق تحریم های موجود استفاده کند3- از اختیارات خود برای انجام مبادلات متقابل توافق شده که هم اکنون به موجب قوانین آمریکا ممنوع است، استفاده کند4- اسامی اشخاص حقیقی و نهادهای ایرانی معین را از فهرست اتباع معین ویژه دفتر کنترل دارایی های خارجی آمریکا خارج کند.
تاثیر فزاینده کاهش تحریم های چندجانبه و یک جانبه دوگانه خواهد بود: موجب رفع موانعی می شود که از معاملات شرکت های خارجی با ایران جلوگیری می کند، و زمینه را برای همگرایی دوباره جمهوری اسلامی ایران به سوی نظام اقتصادی جهان فراهم می سازد. مقامات گروه پنج به علاوه یک در اقدامی احتیاطی اعلام کرده اند سازوکار عملی «اعمال دوباره تحریم ها» برای مقابله با نقض گسترده احتمالی تعهدات ایران در دسترس است- از جمله گزینه هایی که موجب تضعیف حق وتو روسیه و چین در شورای امنیت سازمان ملل نخواهد شد- . گام نهایی تعیین چارچوبی با فرآیندهای روشن است که هم ایران و هم گروه پنج به علاوه یک بتوانند به آن عمل کنند.
پیدا کردن یک فرمول برد-برد برای بازرسی ها و راستی آزمایی برنامه هسته ای ایران- در گذشته و حال- چندان دشوار نخواهد بود. تهران همواره بر صلح آمیز بودن برنامه هسته ای خود تاکید کرده است.اما واشنگتن اظهارات ایرانی ها را قبول ندارد. یکی از مقامات بلندپایه آمریکا به تازگی به من گفت: « آژانس بین المللی انرژی اتمی خواستار دسترسی به سایت ها و افراد معین است، زیرا دستگاههای اطلاعاتی ما به آنها گفته اند که باید کدام مکان ها را بازرسی کنند. ما همین حالا هم می دانیم ایران پیش از سال 2003 چه کارهایی انجام داده است و ایران هم می دانیم که ما از این موضوع مطلعیم.»
با وجود این، مخالفت های ایران تنها مبتی بر اصول و حق حاکمیت و استقلال نیست. پس از سال های جنگ سایبری و ترورهای مخفیانه، ایران در اقدامی که قابل درک است، مایل نیست اجازه بازرسی از سایت های نظامی و دسترسی به دانشمندان هسته ای خود را بدهد. برخی از مقامات ایرانی به طور علنی اعلام کرده اند که دسترسی به سایت های نظامی و مقامات بلندپایه این کشور ممنوع است.
تصمیم گیران اصلی در ایران در محافل خصوصی اذعان کرده اند مسئله این نیست که آیا چنین بازرسی ها و دسترسی هایی بر اساس مفاد توافقنامه فراگیر نهایی امکان پذیر خواهد بود یا خیر، بلکه موضوع حجم و عمق بازرسی ها و دسترسی هایی است که دو طرف می توانند بپذیرند.
گروه پنج به علاوه یک از ایران می خواهد تا سطحی از دسترسی را در اختیار آژانس بین المللی انرژی اتمی قرار دهد تا این نهاد بتواند درباره فهرستی از افراد برای بازجویی ،و سایت ها برای تحقیق بررسی کند. از نظر گروه پنج به علاوه یک، این دسترسی به طور قطع شامل دسترسی به سایت های نظامی است، اما نه دسترسی به « هر مکانی و در هر زمانی».
یک مقام غربی به من گفت: « ما باید قادر باشیم آنچه را که لازم است، در هر زمان لازم ببینیم.» ایران الزاماً با این اصل مخالف نیست، اما دو طرف باید سازوکاری برای انجام آن بیابند. یک راه بالقوه برای حرکت رو به جلو، تشکیل یک کمیسیون مشترک حل اختلاف - مشابه آنچه که در توافقنامه موقت هسته ای محترم شمرده شده است- است.
تشکیل چنین کمیسیونی همچنین می تواند به حل و فصل یک مسئله مورد اختلاف دیگر - همکاری با آژانس در خصوص فعالیت های هسته ای گذشته ایران (به ویژه ابعاد نظامی احتمالی قبل از سال 2003)- کمک کند. بدون تردید این موضوع مهمی است، اما به همان اندازه هم مهم است که از کاه کوه ساخته نشود.
هیچ میزان خاکبرداری از سایت ها نمی تواند اثر مواد رادیواکتیو را در خاک از بین ببرد. بنابراین مسئله این نیست که آیا ایران به سؤالات درباره ابعاد نظامی برنامه هسته ای خود پاسخ خواهد داد یا خیر، بلکه سؤال این است که ایران چگونه به این سؤالات پاسخ خواهد داد. یک راه حل بالقوه برد-برد می تواند این باشد که گذشته هسته ای ایران در ازای موافقت این کشور با تدابیری جبران شود که تضمین می کند ایران نمی تواند در آینده دوباره مرتکب این تخلفات شود. اگر سران ایران بدانند که به خاطر فعالیت های گذشته خود مجازات نخواهد شد، برای این کشور آسان تر خواهد بود تا اجازه دسترسی به دانشمندان و سایت هایی که بازرسان آژانس می خواهد صادر کند.
واشنگتن و تهران باید این الگو را بپذیرند، زیرا تمرکز بر آینده ای که ماهیت صلح آمیز برنامه هسته ای ایران را به شیوه ای قابل راستی آزمایی تضمین می کند، مهم تر از بازخواست ایران به خاطر فعالیت هایی است که یک دهه پیش متوقف کرده است. یک راه دیگر را در نظر بگیرید: بدون دستیابی به توافقنامه هسته ای نهایی، بهترین سناریوی ممکن این است که همکاری ایران و آژانس به سطح قبل از روی کار آمدن روحانی کاهش یابد. بدترین سناریوی ممکن هم این است که همکاری ایران و آژانس متوقف شود. برنامه هسته ایران در حال حاضر به شدت تحت نظارت جهانی قرار دارد، اما بدون امضای توافقنامه نهایی، این روال ادامه نخواهد یافت.
رعایت توالی در هر یک از مسائل ذکر شده از اهمیت زیادی برخوردار است. باید پس از حل و فصل موضوع کاهش تحریم ها و بازرسی ها، روندی گام به گام مبتنی بر اقدام متقابل در پیش گرفته شود. یک تغییر اصلی در سیاست ها که زمینه را برای موفقیت مذاکرات تاکنون فراهم کرده است، این است که هر دو طرف بر سر پیگیری راه حل برد-برد توافق کرده اند. به عبارت دیگر، هر مسئله ای در توافقنامه هسته ای فراگیر باید به عنوان یک برد توسط تصمیم گیران سیاسی ایران و آمریکا قلمداد شود. دوران مغلطله کردن توسط دو طرف به سر آمده است. مقامات هر دو طرف بر این اذعان دارند که اجرای توافقنامه موقت دشوار بود، اما همکاری برد-برد در سطوح مختلف به تضمین ثبات و موفقیت این توافقنامه کمک کرد. تقویت این دیدگاه برای امضای توافقنامه نهایی کافی خواهد بود.
به گزارش بولتن نیوز، پایگاه اینترنتی نشنال اینترست در گزارشی به قلم رضا مرعشی نوشت:
در حالی که مقامات ایران و اعضای دائم شورای امنیت سازمان ملل و آلمان شبانه روز در وین مذاکره می کنند، ضرب الاجل سی ام ژوئن برای امضای توافقنامه هسته ای فراگیر به تدریج فرا می رسد. دولت باراک اوباما، رئیس جمهور آمریکا و حسن روحانی، رئیس جمهور ایران باید مورد تحسین قرار گیرند: چرا که میزان پیشرفتی که آنها در 18 ماه گذشته حاصل کرده اند، بیشتر از کل پیشرفتی است که در کل دهه گذشته در خصوص موضوع هسته ای ایران به دست آمده است. دو طرف هم اکنون در مرز دستیابی به توافقنامه ای تاریخی هستند که یکی از بزرگترین دستاوردها در عرصه سیاست خارجی در دوران اخیر خواهد بود.
دو مسئله کلیدی که هر دوی آنها قابل حل است، یعنی کاهش تحریم ها و بازرسی و راستی آزمایی موانعی است که در مسیر پیروزی قرار دارد.
پیدا کردن فرمولی درست برای کاهش تحریم ها احتمالاً چالش انگیزترین مسئله در وین خواهد بود. اگر واشنگتن کاهش تحریم هایی را پیشنهاد کند که برای تهران ارزش عملی نداشته باشد، این اقدام به همان نسبت ارزش عملی پایبندی به مذاکرات را برای تصمیم گیران ایرانی کاهش خواهد داد. ایران در توافقنامه موقت هسته ای، بیش از آنکه امتیاز دریافت کنند، امتیاز داده است، و هم اکنون به دنبال کسب سود آن سرمایه گذاری است. گروه پنج به علاوه یک معتقد است که باید برای تضمین پایبندی ایران به تعهدات خود در توافقنامه نهایی احتمالی، ساختار تحریم ها را حفظ کند. رفع اختلافات مستلزم توافق بر سر دو مسئله خواهد بود: تحریم های چندجانبه و تحریم های یک جانبه.
تحریم های چندجانبه مندرج در قطعنامه های شورای امنیت سازمان ملل نه تنها برنامه هسته ای ایران، بلکه مسائلی همچون تولید و صادرات سلاح، حقوق بشر، و تروریسم را هدف قرار می دهد. یکی از راههای بالقوه پیش رو، فسخ شکل کنونی تحریم های شورای امنیت سازمان ملل و اعمال تحریم های جدیدی توسط شورای امنیت سازمان ملل است که در توافقنامه نهایی هسته ای تدوین می شود. بازنویسی قطعنامه های قبلی دو طرف را قادر خواهد کرد تا اختلافات را حل و فصل کنند: ایران با لغو تحریم های مربوط به برنامه هسته ای خود، و دستیابی به مجرایی شفاف برای اجرای برنامه هسته ای صلح آمیز قابل راستی آزمایی رو به رو می شود، و گروه پنج به علاوه یک تحریم هایی را که در خصوص مسائل مورد مناقشه دیگر علیه ایران اعمال کرده است، حفظ خواهد کرد.
تحریم های یک جانبه آمریکا علیه ایران بدون اقدام کنگره قابل فسخ نیست، و حتی تصمیم گیران ایرانی اذعان می کنند که این تحریم ها در مرحله نخست اجرای توافقنامه نهایی احتمالی لغو نخواهد شد. واشنگتن برای اثبات اعتبار خود و فهماندن این واقعیت پیچیده به ایران از نظر سیاسی، باید با استفاده از اختیارات قانونی منحصر به فرد اوباما به عنوان رئیس جمهور - اختیاراتی که مستلزم موافقت پیشاپیش کنگره نیست- تحریم ها را لغو کند: 1- دارایی های مسدود شده ایران را آزاد کند و بر اساس توافقنامه الجزایر از بازگرداندن کامل آنها به ایران حمایت کند.2- از مستثنی کردن از تحریم ها برای تعلیق تحریم های موجود استفاده کند3- از اختیارات خود برای انجام مبادلات متقابل توافق شده که هم اکنون به موجب قوانین آمریکا ممنوع است، استفاده کند4- اسامی اشخاص حقیقی و نهادهای ایرانی معین را از فهرست اتباع معین ویژه دفتر کنترل دارایی های خارجی آمریکا خارج کند.
تاثیر فزاینده کاهش تحریم های چندجانبه و یک جانبه دوگانه خواهد بود: موجب رفع موانعی می شود که از معاملات شرکت های خارجی با ایران جلوگیری می کند، و زمینه را برای همگرایی دوباره جمهوری اسلامی ایران به سوی نظام اقتصادی جهان فراهم می سازد. مقامات گروه پنج به علاوه یک در اقدامی احتیاطی اعلام کرده اند سازوکار عملی «اعمال دوباره تحریم ها» برای مقابله با نقض گسترده احتمالی تعهدات ایران در دسترس است- از جمله گزینه هایی که موجب تضعیف حق وتو روسیه و چین در شورای امنیت سازمان ملل نخواهد شد- . گام نهایی تعیین چارچوبی با فرآیندهای روشن است که هم ایران و هم گروه پنج به علاوه یک بتوانند به آن عمل کنند.
پیدا کردن یک فرمول برد-برد برای بازرسی ها و راستی آزمایی برنامه هسته ای ایران- در گذشته و حال- چندان دشوار نخواهد بود. تهران همواره بر صلح آمیز بودن برنامه هسته ای خود تاکید کرده است.اما واشنگتن اظهارات ایرانی ها را قبول ندارد. یکی از مقامات بلندپایه آمریکا به تازگی به من گفت: « آژانس بین المللی انرژی اتمی خواستار دسترسی به سایت ها و افراد معین است، زیرا دستگاههای اطلاعاتی ما به آنها گفته اند که باید کدام مکان ها را بازرسی کنند. ما همین حالا هم می دانیم ایران پیش از سال 2003 چه کارهایی انجام داده است و ایران هم می دانیم که ما از این موضوع مطلعیم.»
با وجود این، مخالفت های ایران تنها مبتی بر اصول و حق حاکمیت و استقلال نیست. پس از سال های جنگ سایبری و ترورهای مخفیانه، ایران در اقدامی که قابل درک است، مایل نیست اجازه بازرسی از سایت های نظامی و دسترسی به دانشمندان هسته ای خود را بدهد. برخی از مقامات ایرانی به طور علنی اعلام کرده اند که دسترسی به سایت های نظامی و مقامات بلندپایه این کشور ممنوع است.
تصمیم گیران اصلی در ایران در محافل خصوصی اذعان کرده اند مسئله این نیست که آیا چنین بازرسی ها و دسترسی هایی بر اساس مفاد توافقنامه فراگیر نهایی امکان پذیر خواهد بود یا خیر، بلکه موضوع حجم و عمق بازرسی ها و دسترسی هایی است که دو طرف می توانند بپذیرند.
گروه پنج به علاوه یک از ایران می خواهد تا سطحی از دسترسی را در اختیار آژانس بین المللی انرژی اتمی قرار دهد تا این نهاد بتواند درباره فهرستی از افراد برای بازجویی ،و سایت ها برای تحقیق بررسی کند. از نظر گروه پنج به علاوه یک، این دسترسی به طور قطع شامل دسترسی به سایت های نظامی است، اما نه دسترسی به « هر مکانی و در هر زمانی».
یک مقام غربی به من گفت: « ما باید قادر باشیم آنچه را که لازم است، در هر زمان لازم ببینیم.» ایران الزاماً با این اصل مخالف نیست، اما دو طرف باید سازوکاری برای انجام آن بیابند. یک راه بالقوه برای حرکت رو به جلو، تشکیل یک کمیسیون مشترک حل اختلاف - مشابه آنچه که در توافقنامه موقت هسته ای محترم شمرده شده است- است.
تشکیل چنین کمیسیونی همچنین می تواند به حل و فصل یک مسئله مورد اختلاف دیگر - همکاری با آژانس در خصوص فعالیت های هسته ای گذشته ایران (به ویژه ابعاد نظامی احتمالی قبل از سال 2003)- کمک کند. بدون تردید این موضوع مهمی است، اما به همان اندازه هم مهم است که از کاه کوه ساخته نشود.
هیچ میزان خاکبرداری از سایت ها نمی تواند اثر مواد رادیواکتیو را در خاک از بین ببرد. بنابراین مسئله این نیست که آیا ایران به سؤالات درباره ابعاد نظامی برنامه هسته ای خود پاسخ خواهد داد یا خیر، بلکه سؤال این است که ایران چگونه به این سؤالات پاسخ خواهد داد. یک راه حل بالقوه برد-برد می تواند این باشد که گذشته هسته ای ایران در ازای موافقت این کشور با تدابیری جبران شود که تضمین می کند ایران نمی تواند در آینده دوباره مرتکب این تخلفات شود. اگر سران ایران بدانند که به خاطر فعالیت های گذشته خود مجازات نخواهد شد، برای این کشور آسان تر خواهد بود تا اجازه دسترسی به دانشمندان و سایت هایی که بازرسان آژانس می خواهد صادر کند.
واشنگتن و تهران باید این الگو را بپذیرند، زیرا تمرکز بر آینده ای که ماهیت صلح آمیز برنامه هسته ای ایران را به شیوه ای قابل راستی آزمایی تضمین می کند، مهم تر از بازخواست ایران به خاطر فعالیت هایی است که یک دهه پیش متوقف کرده است. یک راه دیگر را در نظر بگیرید: بدون دستیابی به توافقنامه هسته ای نهایی، بهترین سناریوی ممکن این است که همکاری ایران و آژانس به سطح قبل از روی کار آمدن روحانی کاهش یابد. بدترین سناریوی ممکن هم این است که همکاری ایران و آژانس متوقف شود. برنامه هسته ایران در حال حاضر به شدت تحت نظارت جهانی قرار دارد، اما بدون امضای توافقنامه نهایی، این روال ادامه نخواهد یافت.
رعایت توالی در هر یک از مسائل ذکر شده از اهمیت زیادی برخوردار است. باید پس از حل و فصل موضوع کاهش تحریم ها و بازرسی ها، روندی گام به گام مبتنی بر اقدام متقابل در پیش گرفته شود. یک تغییر اصلی در سیاست ها که زمینه را برای موفقیت مذاکرات تاکنون فراهم کرده است، این است که هر دو طرف بر سر پیگیری راه حل برد-برد توافق کرده اند. به عبارت دیگر، هر مسئله ای در توافقنامه هسته ای فراگیر باید به عنوان یک برد توسط تصمیم گیران سیاسی ایران و آمریکا قلمداد شود. دوران مغلطله کردن توسط دو طرف به سر آمده است. مقامات هر دو طرف بر این اذعان دارند که اجرای توافقنامه موقت دشوار بود، اما همکاری برد-برد در سطوح مختلف به تضمین ثبات و موفقیت این توافقنامه کمک کرد. تقویت این دیدگاه برای امضای توافقنامه نهایی کافی خواهد بود.
شما می توانید مطالب و تصاویر خود را به آدرس زیر ارسال فرمایید.
bultannews@gmail.com
