توافق برسر اعمال محدودیت هایی در برنامه سانتریفیوژ های ایران در دو مرحله/1

این مقاله نوعی توافق مبتنی بر رویکرد دو مرحله ای را پیشنهاد می کند که هم ظرفیت غنی سازی ایران را به میزان کمی اورانیوم در سال برای سوخت راکتور تحقیقاتی در کوتاه مدت حفظ می کند و هم پتانسیل ظرفیت غنی سازی مناسب این کشور را برای تامین سوخت راکتورهای تولید برق در دراز مدت توسعه می دهد و چنانچه تهران تصمیم بگیرد سوخت راکتور برق بوشهر را در داخل کشور تامین کند و قرارداد عرضه سوخت خود را با روسیه را دیگر تمدید نکند و یا نخواهد از منابع خارجی دیگر این سوخت را تامین کند، تهیه مقدمات تهیه سوخت راکتورهای نیروگاه برق اتمی بوشهر نیز به موجب این پیشنهاد از سال 2021 آغاز خواهد شد.

این توافق پیشنهادی همچنین مستلزم حرکت برنامۀ غنی سازی تهران از مرحلۀ  کاربرد سانتریفیوژهای کم قدرت نسل اول فعلی ، به سمت کاربرد دستگاه هایی با ظرفیت بالاتر است که ایران در حال حاضر روی توسعه آنها کار می کند.

این مقاله بر این اساس پیشنهاد می کند که طی پنج سال آینده، ایران باید ظرفیت غنی سازی خود را از سطح فعال فعلی بهبود بخشد و مدرن کند، نه اینکه هزاران دستگاه نسل اولی موجود را که در حال حاضر نصب شده بکار بگیرد و همچنان به راه اندازی تعداد بیشتری از این نوع سانتریفیوژ ها ادامه دهد. طی این مدت، ایران می تواند رفته رفته ماشین های نسل اولی خود را با سانتریفیوژهای نسل دومی که در حال حاضر نصب شده اما هنوز راه اندازی نشده عوض کند.  همچنین می تواند اجزای نسل آینده سانتریفیوژ ها را توسعه، تولید، و ذخیره کند تا برای استقرار در مقیاس زیاد مناسب گردد.  این سانتریفیوژهای نسل جدید به جز برای آزمایش دستگاه ، دستکم تا سال  2019 نیازی به تعویض قطعه نخواهد داشت.

برای حفظ اعتماد جامعه بین المللی و تضمین اینکه هیچ یک از قطعات سانتریفوژها برای غنی سازی مخفیانه بکار نخواهد رفت، اقدامات شفاف سازی فعلی که ایران در مورد برنامه سانتریفیوژ های خود نسبت به انجام آنها متعهد شده ، همچنان باید ادامه یابد. این اقدامات، همچنین باید برای شفافیت روند تولید سانتریفیوژ ها در سراسر جهان به نوعی استاندارد بین المللی تبدیل شود.

و در نهایت، اظهار می دارد که این دوره پنج ساله پیشنهادی باید از سوی ایران، 5 +1 و دیگر کشورهایی که در مرحله دوم مذاکرات علاقه مند به بررسی جوانب استفاده از نوعی غنی سازی اورانیوم چند ملیتی هستند ؛ به عنوان فرصتی مغتنم تلقی شود. آنها در این مدت خواهند دید که چگونه ایران سانتریفیوژهای پیشرفته خود را به جای نصب در تاسیسات غنی سازی خانگی، آنها را در یک مرکز چند ملیتی منطقه ای جدید مستقر می کند ایران و 1+ 5با تعهد به کار بر روی یک چنین ترتیبات چند ملیتی در خاور میانه و در سطح جهانی، می تواند– صرفنظر محل آنها- مسیر کاهش بخش عمده ای از خطرات گسترش سلاح های هسته ای که از کنترل داخلی تاسیسات غنی سازی ناشی می شود را به راحتی طی کند.

تاریخچه

نزاع بر سر فعالیت های غنی سازی ایران بیش از یک دهه قدمت دارد، در سال 2003، ایران به فرانسه، آلمان و انگلستان پیشنهاد داد تا برای رفع نگرانی های بین المللی با آنها همکاری کند، و پذیرفت تا بخش های اصلی برنامه غنی سازی خود را به طور موقت به حال تعلیق در آورد و برای ایجاد اعتماد از اینکه قصد و برنامه ای برای تولید سلاح های هسته ای ندارد شفاف سازی کند.

در ایالات متحده، اما، دیدگاه دولت جرج دبلیو بوش این بود که نباید اجازه داد که ایران حتی یک سانتریفوژ خود را فعال کند. بدین ترتیب دیپلماسی شکست خورد و ایران برنامه غنی سازی خود را از سر گرفت و تعداد زیادی سانتریفیوژ نسل اول IR-1 و نسل دوم IR-2M رادر تأسیسات نطنز خود نصب و راه اندازی کرد و طرح ها و نمونه های اولیه دستگاه های قدرتمندتری را ساخته و پرداخته کرد و تاسیسات غنی سازی بسیار مستحکم دیگری هم در دل کوه و در فردو ساخت. جامعه بین المللی هم برای اعمال فشار بر این کشور تحریم هایی را علیه ایران وضع کرد تا ، ایران مجبور شود بار دیگر برنامه هسته ای خود را به حالت تعلیق درآورد و پای میز مذاکره بنشیند.

ایران و گروه 5 +1 طی مذاکرات متعدد برای رسیدن به راه حل جامع و رفع نگرانی گسترش سلاح های هسته ای در مورد برنامه هسته ای این کشور، طرح اقدام مشترک را با اهداف زیر تصویب کردند:

تعریف یک برنامه غنی سازی ، به صورت دوجانبه با پارامترهای مورد توافق دو طرف و مطابق با نیازهای عملی و با محدودیت های مورد توافق در حیطه و سطح فعالیت های غنی سازی، ظرفیت، محل اجرا ، و محل ذخیرۀ سازی اورانیوم غنی شده، و برای یک دوره مشخص که باید به توافق طرفین برسد.

نگرانی مذاکره کنندگان غربی از این است که 19000 سانتریفیوژی که ایران در تاسیسات غنی سازی خود در نطنز و فردو نصب کرده - در صورتی که اراده کند - برای تولید اورانیوم غنی شده لازم (معمولا اورانیوم- 235؛ 90 درصدی) برای مصارف تسلیحات هسته ای کافی باشد ،آن هم در بازۀ زمانی بسیار کوتاهی که دیگر برای تشخیص و مقابله موثر با آن از سوی جامعه بین المللی دیر شده باشد.

گویا مذاکره کنندگان در حال حاضر درمورد محدود کردن برنامه سانتریفوژهای ایران بحث و تبادل نظر می کنند که می تواند به معنای رسیدن به زمان پتانسیل "برک آوت" ( تحول هسته ای ناگهانی و رسیدن به سطح تسلیحاتی) از شش تا 12 ماه و تولید مواد کافی برای ساخت اولین بمب باشد. البته در صورتی که ایران تصمیم به انجام چنین کاری بگیرد این مدت امروز طبق تخمین ها به دو ماه رسیده است.

و واضح است که برای ساخت مواد منفجره لازم برای بمب هسته ای که بتواند مورد آزمایش قرار گیرد و یا یک کلاهک هسته ای که بتواند با سیستم حاملی مانند یک موشک بالستیک منطبق گردد و ایران را به یک کشور مسلح به سلاح هسته ای تبدیل کند زمان بیشتری لازم است.

تمدید زمان رسیدن ایران به مرحلۀ "برک آوت" ، معمولا به کیفیت عملکرد و تعداد سانتریفیوژ هایی بستگی دارد که ایران در دو مرکز نطنز و فردو نصب می کند به عبارت ساده تر، هرچه ظرفیت غنی سازی موجود بیشتر شود، سریع تر می تواند اورانیوم کافی برای سلاح هسته ای غنی سازی کند. این امر منجر به بحث پیرامون تعداد سانتریفیوژهایی شد که ایران می تواند به موجب توافق بر سر برنامه هسته ای آتی خود در اختیار داشته باشد.

غرب خواستار آن است که ایران تعداد زیادی از سانتریفیوژ فعال فعلی خود را از رده خارج و اوراق کند و ایران در واکنش، اشاره کرده که این خواسته از الزامات پیمان منع گسترش سلاح های هسته ای (NPT) بسیار بیشتر است. ایران همچنین به نیازهای پیش بینی شدۀ خود و لزوم افزایش عمده در تعداد سانتریفیوژ هایش استناد می کند تا بتواند برای راکتور بوشهر خود ، پس از انقضای قرارداد تامین سوخت آن توسط روسیه، یعنی در سال 2021 سوخت لازم را تهیه کند.

ادامه دارد...