مروری بر تاریخچه جشنواره سینمایی«کن»

مراسم فرش قرمز جشنواره فیلم کن

* جشنواره کن اولین بار 73 سال پیش از این تاسیس شد:

شهر ساحلی کان یا کن در جنوب فرانسه محل برگزاری جشنواره

جشنواره فیلم کن، اولین بار 73 سال پیش در سپتامبر 1939 در شهر ساحلی کان یا کن واقع در جنوب فرانسه برگزار شد و البته به خاطر شروع جنگ جهانی دوم، این آخرین سالی برگزاری آن نیز بود.

_سازنده فیلم‌‌های «ده فرمان» و «کلئوپاترا» برنده اولین جایزه جشنواره کن:

سیسیل ب دومیل هنگام ساخت یکی از فیلم‌هایش

در این سال فیلم آمریکایی «مرد اتحادیه اقیانوس آرام» ساخته «سیسیل ب دومیل»، سازنده فیلم‌های «ده‌فرمان»، «کلئوپاترا» و «سامسون و دلیله» به عنوان بهترین فیلم سال شناخته شد.

فیلم «مرد اتحادیه راه‌آهن اقیانوس آرام»، اولین فیلم آمریکایی برنده جایزه نخل طلای کن

این فیلم داستان راه‌اندازی پروژه عظیم راه‌ آهن اتحادیه اقیانوس آرام به سمت کالیفرنیا بود.

_تعطیلی موقت جشنواره فیلم کن در همان اولین سال برگزاری به دلیل وقوع جنگ جهانی اول:

این جشنواره پس از سال 1939 به دلیل شروع جنگ جهانی دوم، برای شش سال تعطیل شد ولی پس از اتمام این جنگ، جشنواره کن نیز از سال 1946 از سر گرفته شد و در این سال نیز، جایزه برتر جشنواره به فیلمی سوئدی اعطا شد.

4-5 سال بعد در اوایل دهه 50 تاریخ برگزاری جشنواره از ماه سپتامبر به ماه آوریل تغییر یافت و از سال 1955 نیز تندیس «نخل طلا» به عنوان جایزه اصلی این رقابت‌ها معرفی شد و موقعیت آن در میان دیگر جشنواره سینمایی جهان از اوایل دهه 60 میلادی تثبیت شد و از آن زمان به عنوان معتبرترین جشنواره فرهنگی هنری جهان شناخته شد.

_جشنواره علاوه بر دوران جنگ جهانی دوم، دوبار دیگر نیز به تعطیلی کشیده شد:

این جشنواره پس از دوران جنگ جهانی دوم، دو بار دیگر نیز تعطیل شد، اولین بار در سال 1950 به دلیل مشکلات مالی و بار دوم در سال 1968 میلادی به دلیل شکل گرفتن موجی از اعتراض‌ها در میان سینماگران فرانسوی.

در این سال «آندره مالرو»، وزیر فرهنگ وقت فرانسه اقدام به ‌اخراج «هانری لانگلوا»، مدیر محبوب «سینماتک» فرانسه کرد و این عمل موجب واکنش جمعی از سینما‌گران فرانسوی در جشنواره کن شد. «لویی‌ مال» و «رومن پولانسکی» بلافاصله از هیئت داوران این جشنواره استعفا داد و «فرانسوآ تروفو» و «ژان لوک گدار» رهبری گروهی دیگر از فیلمسازان موج نو فرانسه را در اعتراض به این اقدام به عهده گرفتند.

این گروه خود را از پرده سینمای جشنواره آویزان و موجب تعطیلی جشنواره در سال 1968 شدند، ولی سال بعد با اضافه شدن بخش جنبی «دو هفته با کارگردانان»، این جشنواره بار دیگر بازگشایی شد و تا به امروز به طور پیوسته به کار خود ادامه داده است.

* جشنواره کن هرساله در هفت بخش اصلی «مسابقه»، «خارج از مسابقه»، «نوعی نگاه»، «سینه‌فونداسیون» «فیلم‌های کوتاه» ، «دو هفته با کارگردانان»، «بازار فیلم» و «منتقدان» برگزار می‌شود:

_بخش مسابقه:

هرساله حدود بیست فیلم برای ربودن تندیس «نخل طلا» وارد این بخش از رقابت‌ها می‌شوند و در نهایت هیات داوران یکی از فیلم‌ها را به عنوان برنده معرفی خواهد کرد.

آمارها نشان داده که برنده شدن در این بخش از جشنواره کمک بسزایی به فروش فیلم در گیشه خواهد کرد.

از جمله برندگان بزرگ جایزه نخل طلای کن می‌توان به کارگردانانی چون «ولز»، «روسیلینی»، «فلینی»، «ویسکونتی»، «آنتونیونی»، «آلتمن»، «کوروساوا»، «ایمامورا»، «وندرس»، «آگوست»، «سودربرگ»، «لینچ»، «آنجلو پولوس»، «پولانسکی»، «ون‌سنت»، «برادران داردن»، «کیارستمی»، «لوچ»، «مور» و … اشاره کرد.

_بخش خارج از مسابقه:

گاهی برخی از فیلم‌هایی که برای شرکت در بخش مسابقه به دبیرخانه جشنواره کن فرستاده می‌شوند، مورد تایید هیئت انتخاب این بخش از جشنواره نبوده ولی از نظر برگزارکنندگان، این فیلم‌ها، شایستگی لازم برای نمایش در جشنواره را دارند، به همین خاطر در بخش خارج از مسابقه به نمایش درمی‌آیند.

از جمله ویژگی‌های این بخش از جشنواره، نمایش برخی از بخش‌های تدوین نشده و فیلم‌های در دست تولید کارگردانان است که از جمله آن‌ها می‌توان به نمایش فیلم «دار و دسته نیویورکی‌های» ساخته «اسکورسیزی» و «پنچ» ساخته «کیارستمی» اشاره کرد.

_بخش «نوعی نگاه»:

این بخش غیر رقابتی از سال 1978، هرساله برگزار می‌شود.

در این بخش فیلم‌های موفق و برجسته سینمای جهان به نمایش درمی‌آید.

_بخش سینه‌فونداسیون:

این بخش رقابتی 20 سال پس از بخش «نوعی نگاه» یعنی از سال 1998 به دیگر بخش‌های جشنواره فیلم کن اضافه شد.

هر سال حدود پانزده فیلم‌ کوتاه سینمای جهان بالاخص فیلم‌هایی که توسط کارآموزان دانشکده‌های فیلم ساخته شده باشد، در این بخش به نمایش درمی‌آید.

برندگان این بخش از رقابت‌ها شامل سه فیلم اول، دوم و سوم می‌شود که توسط هیئت داورانی مستقل برگزار می‌شود.

_بخش «هفته منتقدان»:

بخش «هفته منتقدان» قدیمی‌ترین بخش جنبی جشنواره است که در سال 1962 تاسیس شده است.

این بخش از رقابت‌ها را انجمن منتقدان فیلم فرانسه برگزار می‌کند.

این انجمن هر ساله به معرفی آثار فیلمسازان جدید و نوپای سینمای جهان می‌پردازد.

_بخش «دو هفته با کارگردانان»:

این بخش غیر رقابتی 4 سال پس از بخش «هفته منتقدان»، اولین بار در سال 1969 برگزار شد، در این بخش فیلم‌های کوتاه و بلند فیلمسازان جهان به نمایش درمی‌آید.

_بازار فیلم کن:

بازار فیلم کن بزرگ‌ترین و مهم‌ترین بازار فیلم جهان محسوب می‌شود که بسیاری از تهیه‌کنندگان، بازاریاب‌ها و پخش‌کننده‌های فیلم از سراسر دنیا برای خرید و فروش و گرفتن امتیاز پخش فیلم‌ها به این بازار می‌آیند.

برای شرکت در این بازار محدودیتی وجود ندارد و شرکت در آن برای عموم آزاد است.

* تندیس نخل طلای کن چگونه ساخته می‌شود؟

تندیس نخل طلای کن برگرفته از سمبل شهر کن (درخت‌های نخل)

در سال 1954، «سوزان لازون»، جواهرساز پاریسی پیشنهاد استفاده از برگ نخل که دیگر سمبل شهر و جشنواره فیلم کن شده بود را به‌عنوان جایزه داد که در نهایت از سال 1955 جایزه نخل طلا جایگزین جایزه بزرگ این جشنواره شد.

در زیر به روایت تصویر اشاره داریم به مراحل تولید این تندیس:

ساخت ماکتی از نخل طلا براساس طرحی از پیش کشیده شده

تطبیق ماکت ساخته شده با الگوی از پیش طراحی شده

ساخت ماکت نخل طلا

قالب گیری طرح اولیه تندیس

مرحله قالب‌گیری

سرد کردن قالب حرارت دیده

مرحله بعد از قالب گیری

مرحله تثبیت رنگ

مرحله تراشکاری و رفع زواید تندیس

محصول نهایی تندیس نخل طلای کن

نصب تندیس نخل طلا بر روی کریستال

نخل طلا، جایزه اول جشنواره فیلم کن

*«کیارستمی»، اولین و آخرین فیلمساز ایرانی برنده نخل طلای کن:

کیارستمی، اولین و آخرین فیلمساز ایرانی که برای فیلم «طعم گیلاس» برنده جایزه نخل طلای کن شد

«عباس کیارستمی»، فیلمساز مطرح ایرانی که تاکنون سه بار نامزد دریافت جایزه نخل طلای کن شده است، در سال 1997 برای فیلم «طعم گیلاس» برنده این جایزه شد، این اولین و آخرین باری بود که یک فیلم ایرانی برنده این جایزه سینمایی می‌شد.

البته این فیلم در کنار فیلم ژاپنی «مارماهی» ساخته «شوهی ایماورا» جایزه نخل طلا را به طور مشترک به دست آورد.

«طعم گیلاس» داستان مردی (با بازی همایون ارشادی) است که به فکر خودکشی است ولی قبل از مرگش به دنبال کسی است که جنازه او را پس از مرگ دفن کند.

این فیلم آن سال در جشنواره کن با بازخوردهای مثبت و منفی زیادی روبرو شد که در این میان «راجر ایبرت»، منتقد سینمای آمریکا این فیلم را یکی از خسته‌کننده‌ترین‌ فیلم‌هایی که تاکنون دیده است، معرفی می‌کند و در نقد این فیلم می‌نویسد: مثل این می‌ماند که پادشاهی بدون لباس دیده‌ام.

البته برعکس «ایبرت» برخی چون منتقدان روزنامه‌های «شیکاگو ریدر» و «نیویورک دیلی نیوز»، این فیلم را ستوده و آن را شاهکار سینما می‌دانند.

* آمریکا با 18 جایزه نخل طلا، رکورددار پر جایزه‌ترین کشور شرکت‌کننده در رقابت‌های کن است:

فیلم درخت زندگی ساخته ترنس مالیک که سال گذشته برنده جایزه نخل طلای کن شد

کشور آمریکا با 18 جایزه نخل طلا، در صدر فهرست پرجایزه‌ترین شرکت‌کننده رقابت‌های کن قرار دارد که اولین بار در سال 1939، اولین سال برگزاری جشنواره فیلم کن برای فیلم «مرد اتحادیه اقیانوس آرام» به کارگردانی «سیسیل ب دومیل» برنده این جایزه شد و آخرین بار نیز سال گذشته برای فیلم «درخت زندگی» ساخته «ترنس مالیک» برنده این جایزه شد.

پس از آمریکا به ترتیب کشورهای ایتالیا با 12 نخل طلا، فرانسه با 11 نخل طلا، انگلیس با10 نخل طلا، دانمارک و ژاپن هرکدام با 4 نخل طلا، کشورهای بلژیک، آلمان، صربستان و مونته‌نگرو، سوئد، روسیه با 2 نخل طلا و کشورهای الجزایر، برزیل، چک‌ و اسلواکی، ایران، هندوستان، مکزیک، مجارستان، نیوزیلند، اسپانیا، سوئیس، چین، ترکیه و یونان هر کدام با یک نخل طلا در فهرست پرجایزه‌ترین شرکت‌کننده‌های رقابت‌های کن قرار گرفته‌اند.

جشنواره بین المللی کن که امسال شصت و ششمین دوره آن برگزار می‌شود، هزینه‌های مربوط به آن بیش از 20 میلیون یورو برآورد شده است.